Bitwa pod Grochowem - OdB

[Przemo]

Co do Grochowa to widzę 3 główne zagadnienia:
1. Ustalenie które konkretnie jednostki rosyjskie wchodziły w skład owych 65 batalionów i 86 szwadronów.
2. Liczebność sił rosyjskich.
3. W przypadku WP – parę szczegółów (głównie kwestie skali udziału 5psp, 19 i 20 ppl w bitwie, pewnych szczegółów co do składu jednostek pod Białołęką oraz rozmieszczenia i siły artylerii) – bo stany liczebne jednostek na 24 lutego są w IV t. Prądzyńskiego i myślę że nic nowego w tym zakresie nie wymyślimy, poza odjęciem strat pod Bialolęką z 24 lutego

Temat szeroki więc dziś rozważania na temat pierwszy. O kwestii artylerii postaram się coś napisać szerzej przy rozważaniu liczebności.

Tu pytanie – ja mam opracowanie Smitta w wersji cyfrowej (jednej ściągniętej z polskiej, drugi z bawarskiej biblioteki) – w I tomie w obu wersjach nie ma żadnych tabel na wzór tych z tego drugiego. W bawarskiej wersji widać nawet, że są te tabele, ale skanujący nie był niestety uprzejmy ich zeskanować. Masz może dostęp do tabeli z t. I ?

Punktem wyjściowym są dane podane przez Smitta (t.I str. 336-337), a powielane choćby u Prądzyńskiego, Tokarza, Przewalskiego czy Mikołajczaka (str. 86 ten podaje 101 szwadronów, ale z podsumowania i tak wychodzi 86).

VI K – 24 bat., 16 szw. – 17 500 bagn., 2000 szabel,70 dział (w tym 27 w rezerwie, a 13 w baterii pod Wygodą)
I K - 25 bat., 32 szw. – 18 000 bagn., 4000 szabel,58 dział (w tym 22 w rezerwie, a 24 w baterii miedzy kolonią Gocławską a Wygodą)
Odwody - 16 bat., 38 szw. – 13 000 bagn., 5000 szabel, 50 dział (w większości konnych)
Razem – 65 bat., 86 szw. – 48 500 bagn., 11 000 szabel, 178 dział
Wg Puzyrewskiego siły rosyjskie pod Grochowem liczyły – 67,5 bat., 93 szw. – 59,5 tys (stan liczebny w sumie taki jak u Smitha), 196 dział.

Mikołajczak rozdziela bataliony na dywizje i brygady:
24 DP – 9 bat.
25 DP – 9 bat.
Litewska B. Gren – 6 bat.
1 DP – 9 bat.
2 DP – 7 bat.
3 DP – 9 bat.
2 D.Gren. – 12 bat.
Oddział. Gw. Wlk. Ks. – 4 bat.
Już na pierwszy rzut oka podział ten jest nie prawdziwy, gdyż I brygada 1 DP (4 bat. z 1 i 2 pułku morskiego) była w składzie kolumny Szachowskiego pod Białołęką, a III brygada 24 DP (47 i 48 p.jegrów) została pozostawiona w Węgrowie/Siedlacach (Puzyrewski str. 87) – w konsekwencji udział batalionów odpowiednio 25 DP oraz 2 i/albo 3 DP w całości sił obu korpusów musiał być większy.

Aby ustalić skład sił pod Grochowem, trzeba ustalić których oddziały z początkowego stanu zostały odkomenderowane oraz skład sił pod Białołęką – tu opieram się głównie na danych u Puzyrewskiego oraz z artykułu S. Przewalskiego „Bitwa pod Białołęką”. (nie wiem czy gra ma objąć tylko Grochów, czy też Białołękę, ale bez ustalenia składu oddziałów tam walczących trudno będzie ustalić skład jednostek pod Grochowem).
Od sił Dybicza należy na wstępie odliczyć:
- 6 p. jegrów – pozostał w Mińsku – czyli maks. siła 3 DP pod Grochowem to 10 bat.
- 3 bat. 2 brygady 1 D.Gren. (Pułk Arakczajewa i bat. p. Kr.Pruskiego) pozostały w Augustowskim – czyli maksymalna siła 1 D. Gren to 9 bat.
- 4 bat. 1 brygady 3 D.Gren. pozostały w Wilnie, a bat. 6 p.kar. i 10 dział w Białymstoku – czyli maksymalna siła 3 D. Gren to 7 bat.

Biorąc pod uwagę, iż 2 D.Gren. była z główną armia, to potencjalnie pod Białołęką ks. Szachowski mógł mieć maksymalnie 16 bat. i 62 działa ze swojego korpusu, a faktycznie jeszcze mniej. Korpus maszerował w 3 eszelonach, a wspierał go jeszcze p.huz. łubieński – 4 szw. oraz 3 sotnie kozaków z 7 pułku czarnomorskiego.
Do Szachowskiego dołączyły grupa gen. Manderstern I brygada 1 DP (4 bat. z 1 i 2 pułku morskiego) oraz z p.huz. klastyckiego – 2 szw.. p.koz. Grekowa (5 sotni), 12 dział oraz oddział gen. Sackena – 2 pułki ułanów (p. uł elizawetgardzki oraz p.uł. nowomirgorodzki - II brygada 3. D. Ułan.) – 12 szw , bat. z 3 p.jegrów*, 4 działa.

Ale nie wszystkie te oddziały 24 II były pod Białołęką. Wg Przewalskiego (zestawienie bez oddziałów wydzielonych jest też u Smitta t. I str. 324) korpus Szachowskiego (w praktyce mocno wzmocniona kawaleria i artylerią dywizja) walczył w składzie:
Pułk 1 morski – 2 bataliony – 1 790 bagnetów
Pułk 2 morski – 2 bataliony – 1 707 bagnetów
Pułk grenadierów feldmarszałka Suworowa – 2 bataliony – 1 762 bagnety (stan z 6 lutego)
Pułk grenadierów astrachański – 1 batalion – ok. 890 bagn (stan z 6 lutego całego pułku 1787 bagn. przyjąłem połowę)
2 pułk karabinierów – 1,5 batalionu – ok. 1360 bagnetów (stan z 6 lutego całego pułku 1 815 bagn. przyjąłem 3/4)
5 pułk karabinierów – 2 bataliony – 1 795 bagnetów (stan z 9 lutego)
bat. 3 pułku jegrów* - ok. 850 bagn (stan z 6 lutego całego pułku 1 713 bagn. przyjąłem połowę)
* wprawdzie w zestawieniu u Smitt i Przewalskiego brak jest informacji z którego pułku był to batalio ale w opisie odwrotu z 25 lutego jest mowa o bat. z 3 pułku jegrów

p.huz. łubieński – 2 szw. – ok. 260 szabel (stan z 6 lutego całego pułku 790 szabel, przyjąłem 1/3)
p.huz. klastycki – 2 szw – ok. 260 szabel (stan z 6 lutego całego pułku 792 szable, przyjąłem 1/3)
kozacy atamańscy (4 sotnie) oraz czarnomorscy (2 sotnie) – wg autora ok. 600 szabel
p. uł elizawetgardzki – 6 szw – 876 szabel** (stan z 6 lutego)
p.uł. nowomirgorodzki – 6 szw – 854 szabel** (stan z 6 lutego)
** Autor silę całej brygady szacuje na 1 680 szabel (ale skąd dane nie wiem – może z tabel u Smitta)

W opisie mamy rzadki u autorów dokładny opis artylerii:
1 BA Grenadierów – 1,5 baterii – 12 dział
2 BA Grenadierów – 3 baterie – 24 działa
3 BA Grenadierów – 2 baterie – 14 dział (to by potwierdzało że 10 dział pozostałych w Białymstoku to artyleria z 3 BA Grenadierów)
z komp. art. konnej nr 1 – 4 działa (zakładam że to działa z tych 12 ze składu oddziału Mandersterna)
z komp. art. konnej nr 19 – 2 działa (z oddziału Sackena)
Szachowski pozostawił w:
- Nasielsku – ½ bat. (zakładam że z 5 p. kar.), 1 szw. z p.huz. łubieńskiego , 1 sotnia
- osłona taborów – 1 batalion***, 1 szw. z pułku p.huz. łubieńskiego działa (brak informacji o liczbie – w grę wchodziłoby potencjalnie 6-8 dział (z 8 pozostałych dział Mandersterna i 2 dział Sackena)
- Zagrobicach - 1 batalion***, 1 szw. z pułku p.huz. łubieńskiego,1 sotnia, 2 działa (z 8 pozostałych dział Mandersterna i 2 dział Sackena)

*** zakładam że jednym jest pozostały batalion pułk grenadierów astrachański, a 2 jeden z batalionów 1 p. kar.
Na pole bitwy nie dotarły więc 1 z bat. 1 p.kar. oraz 5 bat. z III eszelonu korpusu (1 bryg. z 1 D.Gren oraz bat. z pułku Kr. Pruskiego) oraz 1,5 baterii z 1 BA Gren. (12 dział).

Licząc siłę tych oddziałów na 25 lutego trzeba odliczyć ok. 700-800 strat z 24 lutego – walczyły początkowo aktywnie oba pułki morskie oraz 5 p. kar i 4 szwadrony huzarów, potem do walki weszły też 3 bat. Martynowa i 2 p. kar.
Straty polskie – 450 (w tym 1 p.maz. 40 ludzi) i 2 działa

Grochów – bataliony i szwadrony

Piechota

VI Korpus

1. 24 DP – 7 batalionów
Pułk brzeski – 2 bataliony
Pułk białostocki – 2 bataliony
Pułk Litewski – 1 batalion
Pułk Wileński – 2 bataliony

2. 25 DP – 11 (ewentualnie 12 batalionów)
Pułk wołyński - 2 bataliony
Pułk miński – 2 bataliony
Pułk podolski - 2 bataliony
Pułk żytomierski – 1 (ewentualnie 2 bataliony)
49 pułk jegrów – 2 bataliony
50 pułk jegrów – 2 bataliony

Puzyrewski podaje, że:
1 z batalionów korpusu pozostawiono w Broku (str 79)
III brygadę 24 DP w Wagrowie/Siedlcach (str. 87)
1 z II brygady 24 DP w Okuniewie (str. 109)

W pierwszym ataku wzięły udział p. brzeski oraz 3 bat. z II brygady 24 DP (str. 109) – zakładam że brakującym batalionem był bat. z litewskiego pp, gdyż pod Dobrem wałczył tylko 1 z bat. tego pułku (Puzyrewski str. 96), wsparte następnie (2 atak – str. 109) przez 6 bat. 25 DP (III brygady 25 DP + pułk miński).
W trzecim ataku (str. 109) skierowano kolejne 8 batalionów – 4 z 25 DP (pułki wołyński i podolski) + 4 z 3 DP
W 4 ataku (str. 110) miały wziąć udział pozostałe 2 pułki korpusu – białostocki i żytomierski. Autor nie podaje, iż ktoryś z nich był ograniczony do 1 batalionu, więc mamy 2 możliwości
- w walce brało udział 12 bat. 25 DP i w konsekwencji VI korpus w bitwie miał siłę 25 batalionów (a ten dodatkowy batalion to z grupy 2,5 batalionu więcej, o których pisze Puzyrewski, który został ściągnięty z Broku), a nie 24 jak podaje Smitt
- w walce brało udział 11 bat., a pułk żytomierski osłaniający artylerię w 4 ataku był w sile 1 batalionu

3. Brygada Grenadierów – 6 batalionów
Tu sprawa jest jasna:
Pułk grenadierów żmudzki – 2 bataliony
Pułk grenadierów łucki – 2 bataliony
Pułk karabinierów – 2 bataliony

I Korpus

1. 1 Dywizja Piechoty - ? 7 batalionów
II brygada
Pułk 3 morski – ? batalion
Pułk 4 morski – ? batalion
III brygada
1 pułk jegrów – ? batalion
2 pułk jegrów – ? batalion

2. 2 Dywizja Piechoty - ? 8 batalionów
I brygada
Pułk Ks. Wilhelma Pruskiego – ? batalion
Pułk Ks. Karola Pruskiego – ? batalion
II brygada
Pułk rewelski – ? batalion
Pułk estlandzki – ? batalion
III brygada
3 pułk jegrów – 1 batalion
4 pułk jegrów – ? batalion


3. 3 Dywizja Piechoty
I brygada
Pułk staroingermanlandzki – 2 bataliony
Pułk nowoingermanlandzki – 2 bataliony
II brygada
Pułk Feldmarszałka Kutuzowa – 2 bataliony
Pułk wielkołucki – 2 bataliony
III brygada
5 pułk jegrów – 2 bataliony

W trzecim ataku (str. 109) skierowano kolejne 8 batalionów – 4 z 3 DP (pułki Kutuzowa i staroingermanlandzki) + 4 z 25 DP
W 4 ataku (str. 110) miały wziąć udział pozostałe pułki 3 DP – co podnosi jej siły do 10 batalionów (6 p. jegrów pozostał w Mińsku).

Co do 1 i 2 DP które prawie nie walczyły (12 bat. piechoty z I korpusu zostało zaliczonych przez Puzyrewskiego (str. 112) do świeżych) o nich mamy niestety mało danych – po odliczeniu 5 bat. walczących pod Białołęką (4 z 1 DP (1 i 2 pułki morskie) oraz 1 z 2 DP (bat. z 3 p.jeg.) maksymalnie mogło być 19 bat. z obu tych dywizji (8 bat. z 1 DP oraz 11 bat. z 2 DP) – natomiast w świetle danych Smitta, po przyjęciu że z 3 DP walczyło 10 bat. – w tych 2 DP było w sumie 15 batalionów.
Które 4 bataliony nie uczestniczyły w bitwie – nie wiem, zapewne sprawę wyjaśniłyby tabele z I tomu Smitta.
Spekulując - to w oparciu o opis planu do bitwy pod Wawrem (str 467) i przyjmując że bataliony te były odkomenderowane to odpada 1 bat. z 4 pułku morskiego i 1 z 4 p. jeg.
W biografii gen. Żymirskiego Tarczyńskiego jest plan bitwy pod Grochowem i tam 2 DP liczy 8 batalionów, ale przy innych dywizjach liczba batalionów się nie zgadza. Gdyby przyjąć to jednak za prawdę to 1 DP liczyłaby 7 batalionów ( po 2 bat. z 3 p. morskiego, 1 i 2 p.jeg. oraz 1 bat. z 4 pułku morskiego), a 2 DP 8 bat. (3 i 4 p.jeg. po 1 batalionie, a pozostałe 4 pułki w sumie 6 batalionów)

Odwody

Tu sprawa jest prosta 12 bat. 2 D.Gren. + 4 bataliony z oddziału gwardii Wlk. Księcia – nie wymieniam nazw pułków, bo jest to sprawa oczywista.

Jazda

VI Korpus
6 Dywizja Ułanów – 16 szwadronów
Ponieważ pułk ułanów tatarski pozostał w rejonie Węgrowa/siedlec (Puzyrewski str. 87) zostały 3 pozostałe pulki dywizji
Pułk ułanów polski
Pułk ułanów litewski
Pułk ułanów wołyński
Udział tych 3 pułków w bitwie potwierdza też opis do mapy u Puzyrewskiego – wg Prądzyńskiego (t. 1 str. 472) 10 szwadronów stało na prawym skrzydle, a 6 w odwodzie.
Z którego pułku brakowało 2 szwadronów nie wiem (spekulując, iż Rosjanie nie mieszali pułków z obu brygad) można przyjąć, że w odwodzie stal p.uł. polski, a II brygada stała na prawym skrzydle – wtedy brakowałoby 2 szwadronów z któregoś z tych 2 pułków – ale jest też mowa, iż na spotkanie z wycofującą się spod Bialołeki kolumną Szachowskiego została wysłana brygada grenadierów i 18 szwadronów ułanów, więc możliwości są 2:
- szwadronów było jednak 18 (a te 2 to z grupy 7 szwadronów więcej o których pisze Puzyrewski),
- szwadronów było 16, a 2 dodatkowe to dołączenie do dywizji dywizjonu pierwotnie będącego z rezerwą

I Korpus
Wg Smitta kawaleria 1 korpusu liczyła 6 pułków w sile 32 szwadronów, z opisu ataku kawalerii na dywizje Szembeka u Puzyrewskiego (str. 113-114) wynika, które to były pułki.

1. 1 Dywizja Huzarów
I brygada
Pułk huzarów sumski – 6 szwadronów
Pułk huzarów oliwiopolski – 6 szwadronów
II brygada
Pułk huzarów klastycki – 4 szwadrony (2 były pod Białołęką)

2. I brygada 2 D. Strzelców konnych
Pułk strzelców konnych perejasławski - ? szwadronów
Pułk strzelców konnych Króla Wirtemberskiego - ? szwadronów

3. Pułk ułanów ukraiński (I brygada 3 D. Ułanów) - ? szwadronów

Przy przyjęciu założenia, iż w 1 D. Huzarów było 16 szwadronów, dla pozostałych 3 pułków pozostaje 16 – który pułk był pozbawiony dywizjonu nie wiem.

Rezerwa
Wg Smitta liczyła 38 szwadronów .
Przyjmując iż tworzyło ją 24 szwadrony z 3 D. kirasjerow oraz 12 szwadronów z oddziału gwardii Wlk. Księcia (nie wymieniam nazw pułków, bo jest to sprawa oczywista) to pozostaje pytanie z jakiego oddziału były pozostałe 2 szwadrony – albo jest to brakujący dywizjon z 6 D. Ułanów albo z któregoś z wymienionych wyżej pułków (p.uł. ukraiński albo z któregoś z 2 psk z I brygady 2 D. Strzelców Konnych)

Co do jazdy to mamy jeszcze następujące problemy:
1) na opisie do planu bitwy pod Grochowem u Puzyrewskiego (str 468) mamy informacje o udziale w bitwie ostatniego p. uł. z 3 D. Ułanów czyli pułku nowoarchangielskiego – ale udział jego 6 szwadronów nie da się „rozliczyć” w ramach 86 szwadronów – natomiast mieściłby się w liczbie 93 szwadronów
2) nie wiem, gdzie były rozmieszczone:
- 2 niebiorące udziału w bitwie pod Białołęką szwadrony z p.huz. łubieńskiego,
- II brygada 2 D. Strzelców Konnych,
- brakujący dywizjon z 6 D. Ułanów albo z któregoś z wymienionych wyżej pułków (p.uł. ukraiński albo z któregoś z 2 psk z I brygady 2 D. Strzelców Konnych) – jeżeli 2 z tych 4 szwadronów były w ramach rezerwy, to i tak brakuje pozostałych 2 szwadronów

[Raleen]

Skład armii rosyjskiej na potrzeby gry „Olszynka Grochowska 1831”, na podstawie dotychczasowych ustaleń. Zaznaczę jedynie, że w przeciwieństwie do historyków piszących na temat bitwy, ja muszę przyjąć jakieś dane na potrzeby gry, nawet w sytuacji, gdy nie jestem w stanie w sposób pewny stwierdzić, że skład wojsk był taki bądź inny. W tym ostatnim przypadku przyjmuję skład, jaki wydaje mi się najbardziej prawdopodobny na podstawie całokształtu okoliczności. W największym stopniu opierałem się na Smicie, choć nie tylko na nim. Podział na lewe skrzydło, centrum, prawe skrzydło i rezerwę przyjąłem za Smittem (prawe skrzydło to oddziały walczące w bitwie pod Białołęką). Przyznam, że choć zamieszczam parę dni po Tobie, nie weryfikowałem jeszcze z Twoim wykazem.

ROSJANIE – LEWE SKRZYDŁO

2 DP – Teslew
Pułk Ks. Wilhelma (2 bat.) – 21 PS
Pułk Ks. Karola (2 bat.) – 21 PS
Pułk Estlandzki (2 bat.) – 20 PS
Pułk Rewalski (2 bat.) – 21 PS
1/3 Jegrów – 10 PS
1/4 Jegrów – 11 PS
1/2 BA – 4 PS (8 dz.)
2/2 BA – 4 PS (8 dz.)
3/2 BA – 2 PS (4 dz.)

3 DP – Szkuryn
Pułk Staroingermanlandzki (2 bat.) – 18 PS
Pułk Nowoingermanlandzki (2 bat.) – 19 PS
1/Kutuzowa – 9 PS
Pułk Wielkołucki (2 bat.) – 17 PS
5 Pułk Jegrów (2 bat.) – 13 PS
1/3 BA – 4 (8 dz.)
2/3 BA – 4 (8 dz.)
3/3 BA – 4 (8 dz.)

1 DP – Gervais
3 Pułk Morski (2 bat.) – 17 PS
2a/1 BA – 2 PS (4 dz.)
1/4 Morski – 8 PS
2b/1 BA – 2 PS (4 dz.)
1 Pułk Jegrów (2 bat.) – 13 PS
2 Pułk Jegrów (1 bat.) – 9 PS
3/1 BA – 4 PS (8 dz.)

1 DHuz. – Łopuchin
Klastycki Pułk Huzarów – 10 PS
Sumski Pułk Huzarów – 14 PS
Oliwiopolski Pułk Huzarów – 14 PS
1/1 BAK – 3 PS (6 dz.)
2/1 BAK – 4 PS (8 dz.)

2 DSK + 3 DUł.
Perejasławski Pułk Strzelców Konnych – 13 PS
Pułk Strzelców Konnych Króla Wirtemberskiego – 13 PS
29/15 BAK – 2 PS (4 dz.)
Nowoarchangielski Pułk Ułanów – 16 PS

ROSJANIE – CENTRUM

24 DP – Kiszkin
Pułk Brzeski (2 bat.) – 20 PS
Pułk Białostocki (2 bat.) – 22 PS
1/Litewski – 11 PS
Pułk Wileński (2 bat.) – 21 PS
1/24 BA – 4 PS (8 dz.)
2/24 BA – 3 PS (6 dz.)

25 DP – Reibnitz
Pułk Wołyński (2 bat.) – 15 PS
Pułk Miński (1 bat.) – 10 PS
Pułk Podolski (2 bat.) – 18 PS
Pułk Żytomierski (2 bat.) – 18 PS
49 Pułk Jegrów (2 bat.) – 16 PS
50 Pułk Jegrów (2 bat.) – 16 PS
1/25 BA – 4 PS (8 dz.)
2/25 BA – 4 PS (8 dz.)
3/25 BA – 4 PS (8 dz.)

Lit. Dyw. Uł. – Włodek
Polski Pułk Ułanów – 15 PS
Litewski Pułk Ułanów – 10 PS
Wołyński Pułk Ułanów – 15 PS
31/16 BAK – 4 PS (8 dz.)
32/16 BAK – 4 PS (8 dz.)

Lit. Bryg. Gren. – Murawjew
Żmudzki Pułk Grenadierów (2 bat.) – 22 PS
Łucki Pułk Grenadierów (2 bat.) – 22 PS
Nieświecki Pułk Karabinierów (2 bat.) – 22 PS
1 LBG – 4 PS (8 dz.)
2 LBG – 4 PS (8 dz.)

ROSJANIE – REZERWA OGÓLNA

2 DGren. – Polujektow
Kijowski Pułk Grenadierów (2 bat.) – 22 PS
Pułk Grenadierów Ks. Eugeniusza Wirtemberskiego (2 bat.) – 22 PS
Jekaterynosławski Pułk Grenadierów (2 bat.) – 22 PS
Pułk Grenadierów Ks. Pawła Meklemburskiego (2 bat.) – 21 PS
3 Pułk Karabinierów (2 bat.) – 21 PS
4 Pułk Karabinierów (2 bat.) – 22 PS

Gw. W. Ks. – Kuruta
Pułk Litewski Gw. (2 bat.) – 22 PS
Pułk Wołyński Gw. (2 bat.) – 22 PS
Podolski Pułk Kirasjerów – 13 PS
Pułk Ułanów W. Ks. – 12 PS
5 Gw. – 6 PS (12 dz.)
3 Gw. – 4 PS (8 dz.)
Inst. Gw. – 2 PS (4 dz.)

3 DKir. – Kabłukow + 3 DUł.
Pułk Kirasjerów Orderu Wojskowego – 15 PS
Starodubowski Pułk Kirasjerów – 15 PS
Pułk Kirasjerów Ks. Alberta – 15 PS
Nowogrodzki Pułk Kirasjerów – 15 PS
Ukraiński Pułk Ułanów – 16 PS
17/9 BAK – 4 PS (8 dz.)
18/9 BAK – 4 PS (8 dz.)
19/10 BAK – 4 PS (8 dz.)
20/10 BAK – 3 PS (6 dz.)

ROSJANIE – PRAWE SKRZYDŁO

KGren. – Szachowski
1 Pułk Morski (2 bat.) – 21 PS
2 Pułk Morski (2 bat.) – 20 PS
Pułk Grenadierów Suworowa (2 bat.) – 22 PS
1/Astrachański – 11 PS
2 Pułk Karabinierów (1 i 1/2 bat.) – 17 PS
5 Pułk Karabinierów (2 bat.) – 22 PS
3/Łubieński (huzarzy) – 5 PS
3/Klastycki (huzarzy) – 5 PS
Pułk Atamański (kozacy) – 8 PS
Pułk Andrianowa (kozacy) – 4 PS
1/1 BA – 4 PS (8 dz.)
2/1 BA – 2 PS (4 dz.)
1/2 BAGren. – 4 PS (8 dz.)*
2/2 BAGren. – 4 PS (8 dz.)*
3/2 BAGren. – 4 PS (8 dz.)*
2/3 BAGren. – 4 PS (8 dz.)
3/3 BAGren. – 3 PS (6 dz.)
d1/1 BAK – 2 PS (4 dz.)

Oddział Sackena
2/3 Jegrów – 11 PS
Jelizawetgradzki Pułk Huzarów – 16 PS
Nowomirgorodzki Pułk Ułanów – 16 PS
d19/10 BAK – 1 PS (2 dz.)

* - po zapoznaniu się uważnym z przebiegiem bitwy pod Białołęką, nie bardzo jestem w stanie uwierzyć, by Szachowski dysponował tam tak liczną artylerią, stąd skłaniam się do opinii niektórych historyków, w tym H. Kunza (ale i Puzyrewski zdaje się o tym wspomina), a także M. Swędrowskiego, że prawdopodobnie baterii 2 DGren. nie było pod Białołęką. Pod Grochowem też ich raczej nie było. Podejrzewam, i to jest moja hipoteza, że utknęły gdzieś po drodze i ostatecznie nie dotarły ani pod Grochów ani pod Białołękę.

Artyleria rosyjska – ustalanie składu i liczebności
1. Według danych podawanych przez historyków, zwłaszcza Smitta, Puzyrewskiego i Tokarza, dodatkowo innych polskich historyków.
2. Pierwszym założeniem jest, że poszczególne baterie były przyporządkowane do poszczególnych brygad według kolejności tzn. pierwsza bateria do pierwszej brygady, druga do drugiej itd.
3. Drugim założeniem jest, że w przypadku detaszowania sił działa przyporządkowywano detaszowanym oddziałom proporcjonalnie do ich wielkości. Zazwyczaj na brygadę przypadała jedna bateria, na pułk piechoty pół baterii, na batalion 2 działa itd.
4. W przypadku danych wskazujących na odmienny skład lub liczebność artylerii przydzielanej poszczególnym zgrupowaniom, zwłaszcza detaszowanym siłom, kieruję się tymi danymi.
5. Przy zastosowaniu powyższych założeń generalnie dochodzimy do tego, że łączna liczebność zgadza się z wyjściową liczebnością poszczególnych baterii pomniejszoną o detaszowane oddziały (należy przy tym pamiętać, że zgodnie z tym co podaje Puzyrewski, każda bateria w korpusach: I, VI i III Kawalerii została zredukowana o 1/3 (z 12 do 8 dział), chociaż i tutaj zdarzają się wyjątki, bowiem po wkroczeniu w granice Królestwa Polskiego, 1 Brygada Artylerii Polowej (przydzielona 1 DP) ma 30 dział zamiast 24, które powinna mieć po redukcji. Z kolei 1 Bateria Konna (przydzielona do 1 DHuz.) ma 18 dział zamiast 16. To ostatnie być może ma jakiś związek z tym, że jej dowódcą był młodszy brat feldmarszałka Paskiewicza.
6. Jeśli trzymać się powyższych metod nie ma większych wątpliwości co do składu i liczebności Korpusu Grenadierów – 58 dział (łącznie z oddziałem Sackena), jako że Smitt podaje ją literalnie wymieniając poszczególne brygady artylerii albo baterie i podając ile mają dział. W odniesieniu do VI Korpusu mamy z kolei konkretne informacje o detaszowanych siłach, po uwzględnieniu których, w połączeniu z zastosowaniem w bardzo ograniczonym stopniu dwóch wspomnianych na początku założeń (redukcja o 2 działa w związku z detaszowaniem jednego batalionu), dochodzimy do łącznej liczby 70 dział. Gorzej jest z I Korpusem Piechoty. Tutaj w największym stopniu skazani jesteśmy na domysły. Pewnych wskazówek dostarczają dane dotyczące rozmieszczenia artylerii i liczebności rezerwy artyleryjskiej korpusu. I tak w pierwszej linii mamy 24 działa, tworzące trzy baterie (jedną ciężką i dwie lekkie). W związku z tym, że baterie tego korpusu standardowo powinny liczyć nie więcej niż 8 dział, po podzieleniu 24 na 3 mamy trzy baterie 8-działowe. Smitt wspomina dalej o 4-działowej baterii stojącej razem z 3 Pułkiem Morskim (z 1 DP). Zatem pierwsza linia to razem 24+4, czyli 28 dział. Mamy także informację o 22 działach w rezerwie. Łącznie daje nam to 50 dział. Łącznie cały korpus miał mieć 58 dział. Jak mogłoby się to rozkładać na brygady artylerii przydzielone poszczególnym dywizjom:
1 DP – wiemy, że 12 dział zostało odesłanych do Korpusu Grenadierów i znajdowało się pod Białołęką. Jako, że do korpusu tego oddelegowano 1 Brygadę 1 DP (1 i 2 Pułk Morski) musiała to być cała 1 Bateria (ciężka) i prawdopodobnie połowa 2 Baterii (8 dział + 4 działa). Ewentualnie jeśli przyjmujemy, że 1 bateria była liczniejsza, na co wskazuje liczba 30 dział posiadanych przez 1 Brygadę Artylerii Polowej (a nie 24 jak standardowo w innych brygadach), te 12 dział to 1 Bateria.
Z kolei wiemy na pewno, że obecny pod Grochowem 3 Pułk Morski (2 bataliony) miał ze sobą 4 działa.
Poza tym pod Grochowem obecna jest cała 3 Brygada 1 DP (1 i 2 Pułk Jegrów) i jeden batalion 4 Pułku Morskiego (drugi batalion tego pułku został detaszowany i był w Mińsku).
Ustalenie liczby artylerii z 1 Brygady Artylerii Polowej (przydzielonej do 1 DP) jest najbardziej problematyczne. W związku z przebiegiem bitwy pod Wawrem (17 lutego), w której bardzo ucierpiała 3 Brygada tej dywizji (jegrzy), posiadająca przy straży przedniej 2 działa, czego najbardziej namacalnym dowodem jest to, że w 2 Pułku Jegrów doszło do redukcji i ze względu na straty oba bataliony połączono w jeden, można przyjmować, że co najmniej te 2 działa zostały uszkodzone na tyle, że wycofano je do dalekich rezerw.
2 DP – 20 dział
3 DP – 18 dział
1 DHuz. – 14 dział (4 działa na pewno u Szachowskiego)
2 DSK (1 brygada) – 2 działa (10 dział straconych pod Stoczkiem)
Elementy 2 DSK i 3 DUł. – brygada 2 DSK (pułku strzelców konnych Perejasławski i Wirtemberski) to ta sama jednostka, która wraz z przydzieloną jej baterią artylerii walczyła pod Stoczkiem i straciła tam według Tokarza 10 dział (według Puzyrewskiego – 8). Zatem z całej baterii zostały najprawdopodobniej 2 działa. Po tak znaczącym osłabieniu, co miało istotny wpływ na jej siłę bojową i morale, ta 2-działowa bateria mogła zostać wycofana do dalekiej rezerwy. Z kolei w odniesieniu do Nowoarchangielskiego Pułku Ułanów z 3 Dywizji Ułanów należy zauważyć, że Smitt podaje iż stanowił on łącznik między zgrupowaniami Korpusów I i VI, stąd jedynie formalnie wchodził on w skład lewego skrzydła, które stanowił I Korpus. Dlatego mógł nie mieć przydzielonej artylerii, którą najprawdopodobniej pozostawiono w zgrupowaniu Rezerwy, gdzie znajdował się kolejny pułk ułanów z 3 DUł., ale poza tym także cała 3 Dywizja Kirasjerów. Obie te dywizje razem tworzyły III Korpus Kawalerii Rezerwowej.

REZERWA OGÓLNA
3/2 BA (2 DP) – 4 działa
3/3 BA (3 DP) – 4 działa
2b/1 BA (1 DP) – 2 działa
1/1 BAK (1 DHuz.) – 6 dział
29/15 BAK (2 PSK) – 2 działa
Razem: 18 dział
1 DP – zakładana ogólna liczebność 30 dział (zamiast 24). Dodatkowe działa:
1) 4 działa do 1/1 BA (C), która jest u Szachowskiego, wskutek czego ma razem 12 dział,
2) 2 działa do 3/1 BA (L), która jest w I Korpusie. W bitwie pod Wawrem brygada jegrów ma na przedzie, w składzie awangardy, małą 2-działową baterię, co byłoby jakąś wskazówką.
Aczkolwiek Puzyrewski i Strzeżek przyjmują straty 29/15 BAK na 8 dział, miałaby więc 4 działa. Chyba że coś detaszowano. Tokarz przyjmował, że straciła 10 dział.
Wtedy można by przyjąć, że albo 1 DP nie dawała nic do rezerwy, albo 2 PSK nie dawała nic do rezerwy i jednocześnie 2 dodatkowe działa z 1 DP były dołączone do 2b/1 BA (bądź po prostu zostawiono 4 działa nie detaszując żadnej artylerii wraz z batalionem pozostawionym w Mińsku).

[Przemo]

Ruszam dziś na urlop - szerzej odpowiem po powrocie (bo będę bez dostępu do większości literatury) - tu tylko kilka pytań/uwag.

1. Dysponujesz tabelami z I tomu Smitta? (jak pisałem wyżej mnie nie udało się do nich dotrzeć)
2. O jakich pracach piszesz mając na myśli H. Kunza, M. Swędrowskiego i Strzeżek (HB Stoczek-Nowa Wieś?)

Przyznam, że choć zamieszczam parę dni po Tobie, nie weryfikowałem jeszcze z Twoim wykazem

Poczekam na uwagi.

Pułk Miński (1 bat.) – 10 PS

Puzyrewski (str. 169) pisze o 2 ataku - "6 batalionów 25-tej dywizji pieszej ***" a w odnośniku wskazuje ***3-cia bryg. 25-tej dywizyi i Miński pułk piechoty.

W konsekwencji jak pisałem wyżej "brakującego" w 25 DP/VI K batalionu dopatruje się w żytomierskim pp. (ewentualnie można się zastanowić czy nie chodziło o białostocki pp)

Lit. Dyw. Uł. – Włodek
Polski Pułk Ułanów – 15 PS
Litewski Pułk Ułanów – 10 PS
Wołyński Pułk Ułanów – 15 PS

Przyjęcie, że dywizjonu brakowało akurat w p. uł. litewskim to założenie na potrzeby gry, czy znalazłeś informacje o wydzieleniu dywizjonu akurat z tego pułku (bo oczywiście siłę 6 D.Ułan. trzeba zmniejszyć do 16 szw.)?

Podolski Pułk Kirasjerów – 13 PS
Pułk Ułanów W. Ks. – 12 PS

Znalazłeś informacje potwierdzające wydzielenie p. huz. grodzieńskiego?

Pułk Kirasjerów Orderu Wojskowego – 15 PS
Starodubowski Pułk Kirasjerów – 15 PS
Pułk Kirasjerów Ks. Alberta – 15 PS
Nowogrodzki Pułk Kirasjerów – 15 PS
Ukraiński Pułk Ułanów – 16 PS

Ten skład (+2 pułki kaw. z oddziału Wlk. księcia) - wyjaśnia 38 szwadronów w odwodzie - ale drobna wątpliwość w opisie do mapy (Puzyrewski str. 468) p. uł. ukraiński nie jest wymieniany - podczas gdy pozostałe p. kaw. są wymienione.

Jelizawetgradzki Pułk Huzarów – 16 PS

A nie ułanów?

1 DHuz. – Łopuchin
Klastycki Pułk Huzarów – 10 PS
Sumski Pułk Huzarów – 14 PS
Oliwiopolski Pułk Huzarów – 14 PS
1/1 BAK – 3 PS (6 dz.)
2/1 BAK – 4 PS (8 dz.)

2 DSK + 3 DUł.
Perejasławski Pułk Strzelców Konnych – 13 PS
Pułk Strzelców Konnych Króla Wirtemberskiego – 13 PS
29/15 BAK – 2 PS (4 dz.)
Nowoarchangielski Pułk Ułanów – 16 PS

Smitt podaje siłę prawego skrzydła na 32 szwadrony - patrząc po sile jednostek, przyjąłeś ze było 16 szw. huzarów - zostaje 16. Patrząc na PS - zakładam, że wg Ciebie p. uł. nowoarchangielski liczył 6 szwadronów - czyli na psk zostaje 10. Zmniejszenie siły obu psk wynika ze strat pod Stoczkiem, ale czy to oznaczało ich przejście na skład 5 szwadronowy ? Bo jeżeli nie, to aby wyjść na 32 szwadrony to z któregoś, z tych 3 pułków musiał zostać odkomenderowany dywizjon.

- po zapoznaniu się uważnym z przebiegiem bitwy pod Białołęką, nie bardzo jestem w stanie uwierzyć, by Szachowski dysponował tam tak liczną artylerią, stąd skłaniam się do opinii niektórych historyków, w tym H. Kunza (ale i Puzyrewski zdaje się o tym wspomina), a także M. Swędrowskiego, że prawdopodobnie baterii 2 DGren. nie było pod Białołęką. Pod Grochowem też ich raczej nie było. Podejrzewam, i to jest moja hipoteza, że utknęły gdzieś po drodze i ostatecznie nie dotarły ani pod Grochów ani pod Białołękę.

Czytałeś artykuł S. Przewalskiego o tej bitwie? - on szczegółowo opisuje marsz kolumny Szachowskiego.

[Raleen]

Ruszam dziś na urlop - szerzej odpowiem po powrocie (bo będę bez dostępu do większości literatury) - tu tylko kilka pytań/uwag.

1. Dysponujesz tabelami z I tomu Smitta? (jak pisałem wyżej mnie nie udało się do nich dotrzeć)

Tak, nie mam wszystkiego pod ręką, ale wydaje mi się, że to do czego udało mi się dotrzeć właśnie robi różnicę i wyjaśnia wiele wątpliwości, które masz co do składu sił rosyjskich w bitwie.

2. O jakich pracach piszesz mając na myśli H. Kunza, M. Swędrowskiego i Strzeżek (HB Stoczek-Nowa Wieś?)

Hermann Kunz, Der Polnisch-Russische Krieg von 1831, Berlin 1890
Michał Swędrowski, Portret człowieka zapalczywego. Generał Jan Krukowiecki w powstaniu listopadowym, Oświęcim 2013
Co do Strzeżka, to co podałeś, chyba także coś niecoś jest w Bitwy pod Wronowem i Kazimierzem Dolnym 17-18 kwietnia 1831.

Pułk Miński (1 bat.) – 10 PS

Puzyrewski (str. 169) pisze o 2 ataku - "6 batalionów 25-tej dywizji pieszej ***" a w odnośniku wskazuje ***3-cia bryg. 25-tej dywizyi i Miński pułk piechoty.

W konsekwencji jak pisałem wyżej "brakującego" w 25 DP/VI K batalionu dopatruje się w żytomierskim pp. (ewentualnie można się zastanowić czy nie chodziło o białostocki pp)

U Smitta w wykazie przedstawiającym rozmieszczenie jednostek rosyjskich do bitwy pod Grochowem [Tabelle D. Stärke und Ausstellung der Russen von der Schlacht vom 25. (13.) Februar.
(Zu Band I. Seite 337.] pojawia się informacja, że jeden batalion pułku Mińskiego został zredukowany po walkach 20 lutego.

Lit. Dyw. Uł. – Włodek
Polski Pułk Ułanów – 15 PS
Litewski Pułk Ułanów – 10 PS
Wołyński Pułk Ułanów – 15 PS

Przyjęcie, że dywizjonu brakowało akurat w p. uł. litewskim to założenie na potrzeby gry, czy znalazłeś informacje o wydzieleniu dywizjonu akurat z tego pułku (bo oczywiście siłę 6 D.Ułan. trzeba zmniejszyć do 16 szw.)?

W wyżej wspomnianym wykazie u Smitta pojawia się informacja, że 2 szwadrony Litewskiego Pułku Ułanów zostały detaszowane i pozostawione w Okuniewie (przy okazji: Tatarski Pułk Ułanów pozostawiono w Siedlcach i Węgrowie).

Podolski Pułk Kirasjerów – 13 PS
Pułk Ułanów W. Ks. – 12 PS

Znalazłeś informacje potwierdzające wydzielenie p. huz. grodzieńskiego?

W wyżej wspomnianym wykazie pojawia się informacja, że 4 szwadrony huzarów grodzieńskich odeszły i zostały z tyłu. Dokładnie zostało to ujęte w następujący sposób:

s) w Miłosnej Oddział Gwardii Wlk. Ks. Konstantego (po odejściu 4 szwadronów huzarów grodzieńskich, które tam z tyłu pozostały) – 2 pułki jazdy i 2 pułki piechoty, razem 4 bataliony, 8 szwadronów

To jest oczywiście moje tłumaczenie z niemieckiego.

Pułk Kirasjerów Orderu Wojskowego – 15 PS
Starodubowski Pułk Kirasjerów – 15 PS
Pułk Kirasjerów Ks. Alberta – 15 PS
Nowogrodzki Pułk Kirasjerów – 15 PS
Ukraiński Pułk Ułanów – 16 PS

Ten skład (+2 pułki kaw. z oddziału Wlk. księcia) - wyjaśnia 38 szwadronów w odwodzie - ale drobna wątpliwość w opisie do mapy (Puzyrewski str. 468) p. uł. ukraiński nie jest wymieniany - podczas gdy pozostałe p. kaw. są wymienione.

We wspomnianym wykazie Smitt wymienia wprost ten pułk razem z 3 Dywizją Kirasjerów.

Jelizawetgradzki Pułk Huzarów – 16 PS

A nie ułanów?

Oczywiście, huzarzy jelizawetgradzcy przybyli później i walczyli pod Iganiami

1 DHuz. – Łopuchin
Klastycki Pułk Huzarów – 10 PS
Sumski Pułk Huzarów – 14 PS
Oliwiopolski Pułk Huzarów – 14 PS
1/1 BAK – 3 PS (6 dz.)
2/1 BAK – 4 PS (8 dz.)

2 DSK + 3 DUł.
Perejasławski Pułk Strzelców Konnych – 13 PS
Pułk Strzelców Konnych Króla Wirtemberskiego – 13 PS
29/15 BAK – 2 PS (4 dz.)
Nowoarchangielski Pułk Ułanów – 16 PS

Smitt podaje siłę prawego skrzydła na 32 szwadrony - patrząc po sile jednostek, przyjąłeś że było 16 szw. huzarów - zostaje 16. Patrząc na PS - zakładam, że wg Ciebie p. uł. nowoarchangielski liczył 6 szwadronów - czyli na psk zostaje 10. Zmniejszenie siły obu psk wynika ze strat pod Stoczkiem, ale czy to oznaczało ich przejście na skład 5 szwadronowy? Bo jeżeli nie, to aby wyjść na 32 szwadrony to z któregoś, z tych 3 pułków musiał zostać odkomenderowany dywizjon.

We wspomnianym wykazie u Smitta jest mowa o tym, że 2 szwadrony Perejasławskiego i Wirtemberskiego Pułku Strzelców konnych zostały zredukowane i stąd łącznie jest 2 szwadrony mniej. Czyli każdy z pułków był 5-szwadronowy i tak też przyjąłem.

- po zapoznaniu się uważnym z przebiegiem bitwy pod Białołęką, nie bardzo jestem w stanie uwierzyć, by Szachowski dysponował tam tak liczną artylerią, stąd skłaniam się do opinii niektórych historyków, w tym H. Kunza (ale i Puzyrewski zdaje się o tym wspomina), a także M. Swędrowskiego, że prawdopodobnie baterii 2 DGren. nie było pod Białołęką. Pod Grochowem też ich raczej nie było. Podejrzewam, i to jest moja hipoteza, że utknęły gdzieś po drodze i ostatecznie nie dotarły ani pod Grochów ani pod Białołękę.

Czytałeś artykuł S. Przewalskiego o tej bitwie? - on szczegółowo opisuje marsz kolumny Szachowskiego.

Na pewno całkiem niedawno czytałem rozdział, który napisał do książki Powstanie listopadowe 1830-1831. Dzieje wewnętrzne. Militaria. Europa wobec powstania pod red. W. Zajewskiego. Artykuł (zdaje się w SMHW) też, ale jakiś czas temu. Czytając go, na ile pamiętam, nie analizowałem marszu Szachowskiego, jeśli już to skupiałem się na samej bitwie. Chyba że chodzi o jeszcze jakiś inny artykuł?

[Przemo]

Tak, nie mam wszystkiego pod ręką, ale wydaje mi się, że to do czego udało mi się dotrzeć właśnie robi różnicę i wyjaśnia wiele wątpliwości, które masz co do składu sił rosyjskich w bitwie.

Jakby nie stanowiło to trudności - mógłbyś podesłać mi skan tabel z i t. Smitta, a w szczególności tabeli D?
Nie będę musiał wtedy domyślać się większości rzeczy

U Smitta w wykazie przedstawiającym rozmieszczenie jednostek rosyjskich do bitwy pod Grochowem [Tabelle D. Stärke und Ausstellung der Russen von der Schlacht vom 25. (13.) Februar.
(Zu Band I. Seite 337.] pojawia się informacja, że jeden batalion pułku Mińskiego został zredukowany po walkach 20 lutego.

W znanych mi opisach bitwy jest mowa o ataku najpierw 5 bat. z 24 DP, a potem 6 z 25 DP - jeśli miński pp był zredukowany do 1 batalionu - to wtedy atakowalo w 2 ataku 5 batalionów, czy 6 był jakiś inny batalion z tej dywizji (ewentualnie Smitt się pomylił)?
W tomie II Smitta w tabeli C jest mowa, iż pułk ten liczył 14 marca 938 ludzi - czyli przed Grochowem w czasie którego musiał ponieść straty - liczył co najmniej ponad 1000 ludzi - nie za dużo jak na 1 batalion ? OIDP to 20 lutego staty Rosjan szacowano na ok. 1 600 ludzi, to ile z nich przypadło na miński pp, liczący pierwotnie 1690 bagnetów ?

W wyżej wspomnianym wykazie u Smitta pojawia się informacja, że 2 szwadrony Litewskiego Pułku Ułanów zostały detaszowane i pozostawione w Okuniewie (przy okazji: Tatarski Pułk Ułanów pozostawiono w Siedlcach i Węgrowie).

Ok. O wydzieleniu tatarskiego pułku ułanów pisałem na podstawie info u Puzyrewskiego.

W wyżej wspomnianym wykazie pojawia się informacja, że 4 szwadrony huzarów grodzieńskich odeszły i zostały z tyłu. Dokładnie zostało to ujęte w następujący sposób:

s) w Miłosnej Oddział Gwardii Wlk. Ks. Konstantego (po odejściu 4 szwadronów huzarów grodzieńskich, które tam z tyłu pozostały) – 2 pułki jazdy i 2 pułki piechoty, razem 4 bataliony, 8 szwadronów

To jest oczywiście moje tłumaczenie z niemieckiego.

We wspomnianym wykazie Smitt wymienia wprost ten pułk razem z 3 Dywizją Kirasjerów.

We wspomnianym wykazie u Smitta jest mowa o tym, że 2 szwadrony Perejasławskiego i Wirtemberskiego Pułku Strzelców konnych zostały zredukowane i stąd łącznie jest 2 szwadrony mniej. Czyli każdy z pułków był 5-szwadronowy i tak też przyjąłem.

Ok - teraz jasne.

Na pewno całkiem niedawno czytałem rozdział, który napisał do książki Powstanie listopadowe 1830-1831. Dzieje wewnętrzne. Militaria. Europa wobec powstania pod red. W. Zajewskiego. Artykuł (zdaje się w SMHW) też, ale jakiś czas temu. Czytając go, na ile pamiętam, nie analizowałem marszu Szachowskiego, jeśli już to skupiałem się na samej bitwie. Chyba że chodzi o jeszcze jakiś inny artykuł?

Chodzi mi o artykuł "Bitwa pod Białołęką (24-25 II 1831 r.)" z SMHW t. VII. Jak jesteś zainteresowany - mogę podesłać skan.

[jacus1944]

Chodzi mi o artykuł "Bitwa pod Białołęką (24-25 II 1831 r.)" z SMHW t. VII. Jak jesteś zainteresowany -mogę podesłać skan.

Czy ja również mógłbym Ciebie prosić o przesłanie skanu? Będę zobowiązany.

[Przemo]

Czy ja również mógłbym Ciebie prosić o przesłanie skanu? Będę zobowiązany.

Nie ma problemu - jak wrócę z urlopu zrobię skan.

[Raleen]

Friedrich von Smitt, Geschichte des Polnischen Aufstandes und Krieges in den Jahren 1830 und 1831, cz. 1, Berlin 1848







Tabelle D. Stärke und Ausstellung der Russen von der Schlacht vom 25. (13.) Februar.
(Zu Band I. Seite 337.)

[Tabela D. Siła i rozmieszczenie Rosjan do bitwy 25 (13) lutego
(do tomu I, strona 337)]

Lewe skrzydło – gen. hr. Pahlen (17 000 piechoty, 4000 kawalerii, 58 dział)
a) 24 działa (3 baterie: 1 ciężka, 2 lekkie) między Kolonią Gocławek i Wygodą, razem 24 działa
b) 4 działa i 3 Pułk Morski przy Kolonii Gocławek, z przodu wysuniętego punktu, razem 2 bataliony, 4 działa przód front
c) dalej na lewo od szosy 2 DP w eszelonie (Pułki Ks. Wilhelma, Księcia Karola, Estlandzki i 1 Batalion Pułku Rewalskiego), razem 7 batalionów
d) 3 bataliony tej dywizji przy Zastowie dla osłony lewej flanki dział (1 batalion Pułku Rewelskiego, 1 batalion Pułku 3 Jegrów i 1 batalion Pułku 4 Jegrów), razem 3 bataliony
e) przy Wygodzie 2 bataliony Pułku Wielkołuckiego dla osłony prawej flanki dział, razem 2 bataliony
f) za drugim rzutem z innymi 7 batalionów 3 Dywizji (Pułki Staro- i Nowoingermanlandzki, 5 Jegrów, 1 batalion Pułku Kutuzowa), razem 7 batalionów
g) 4 bataliony 1 Dywizji tworzą rezerwę za Wawrem: 1 Jegrów, 2 Jegrów (1 batalion) i 4 Morski (1 batalion), razem 4 bataliony
h) za 3 rzutem 6 pułków kawalerii po obu stronach szosy, nieco na lewo pułki Klastycki i Sumski huzarów i Nowoarchangielski ułanów (16 szwadronów); na prawo pułki Perejasławski i Wirtemberski strzelców konnych i Olwiopolski huzarów (16 szwadronów), a także artyleria rezerwowa, razem 32 szwadrony, 22 działa
Razem: 25 batalionów, 32 szwadrony, 58 dział

Nieobecne w Korpusie albo zredukowane
Z 1 DP: 1 i 2 Regimenty Morskie (u Szachowskiego) i 1 batalion 4 Morskiego (w Mińsku), i 2 Pułk Jegrów zredukowany do 1 batalionu, razem 6 batalionów
Z 2 DP: 1 batalion 3 Pułku Jegrów (u Sackena) i 1 batalion 4 Pułku Jegrów (w Łomży), razem 2 bataliony
Z 3 DP: 1 batalion Pułku Kutuzowa w Kałuszynie, 6 Pułk Jegrów w Mińsku Litewskim, razem 3 bataliony
Z kawalerii: 2 szwadrony Klastyckiego Pułku Huzarów, jak i Łubieński Pułk Huzarów oddelegowane do Szachowskiego i porozrzucane/rozsiane, razem 8 szwadronów
2 szwadrony Perejasławskiego i Wirtemberskiego Pułku Strzelców Konnych zredukowane (inna brygada dywizji strzelców konnych była w Karczewie i została skierowana naprzeciwko Puław), razem 2 szwadrony.
Brakujące działa u Szachowskiego i inne odesłane oddziały.
Razem nieobecne i zredukowane: 11 batalionów, 10 szwadronów

Centrum – gen. bar. Rosen (17 500 piechoty, 2000 kawalerii, 70 dział)
i) 13 ciężkich dział pod Wygodą, osłaniane przez 3 bataliony 24 Dywizji (2 bataliony pułku Wileńskiego i 1 batalion pułku Białostockiego), razem 3 bataliony, 13 dział
k) na prawo od Wygody pozostałe 4 bataliony 24 Dywizji (2 – pułk Brzeski, 1 – pułk Białostocki, 1 – pułk Litewski), razem 4 bataliony
l) Na skraju lasu do pierwszego wzgórza 4 bataliony Jegrów z 25 Dywizji (49 i 50 pułk Jegrów), razem 4 bataliony
m) za wzniesieniem, naprzeciwko Olszyny, 5 batalionów 25 Dywizji (pułki Wołyński, Miński (1 batalion), Podolski), razem 5 batalionów
n) 14 dział na wzniesieniu Dombrowa (Dombrowa gora), razem 14 dział
o) na prawo od Kawęczyna pułk Żytomierski, wraz z 10 szwadronami ułanów (pułki Polski i Litewski), razem 2 bataliony, 10 szwadronów
p) za Wygodą, na drodze Okuniewskiej, Litewska Brygada Grenadierów z dwoma bateriami, razem 6 batalionów, 16 dział
q) jeszcze dalej z tyłu rezerwy artylerii korpusu wraz z jednym pułkiem ułanów (Wołyńskim), razem 6 szwadronów, 27 dział
Razem: 24 bataliony, 16 szwadronów, 70 dział

Nieobecne w Korpusie:
Z 24 Dywizji: 1 batalion pułku Litewskiego (przy szpitalu w Okuniewie); 4 bataliony Brygady Jegrów – Siedlce, Węgrów, Nur, razem 5 batalionów
Z 25 Dywizji: 1 batalion pułku Mińskiego zredukowany po walkach z 20. (8.), razem 1 batalion
Z Dywizji Ułanów: Tatarski Pułk Ułanów w Siedlcach i Węgrowie, 2 szwadrony Litewskiego Pułku Ułanów w Okuniewie, razem 8 szwadronów.
Razem nieobecne: 6 batalionów, 8 szwadronów

Rezerwy – 12 000 piechoty, 5000 kawalerii, 50 dział
r) na szosie za Wawrem 2 Dywizja Grenadierów, razem 12 batalionów
s) w Miłosnej Oddział Gwardii Wlk. Ks. Konstantego (po odejściu 4 szwadronów huzarów grodzieńskich, które tam z tyłu pozostały) – 2 pułki jazdy i 2 pułki piechoty, razem 4 bataliony, 8 szwadronów
t) Rozmieszczone na równinie/dopiero co przybyłe 3 Dywizja Kirasjerów i Ukraiński Pułk Ułanów (z 3 innych pułków ułanów 3 Dywizji 2 były u Sackena i 1 u Pahlena), razem 30 szwadronów
u) Rozmieszczone na równinie/dopiero co przybyłe artyleria tej rezerwy, jak również ogólna rezerwa artylerii, razem 68 dział
Razem: 16 batalionów, 38 szwadronów, 68 dział

Prawe skrzydło – gen. ks. Szachowski (8500 piechoty, 2000 kawalerii, 58 dział): 11 1/2 batalionu, 16 szwadronów, 58 dział (z uwzględnieniem oddziału von Sackena)
[…]

[Raleen]

Myślę, że istotna może być także ta tabela. Dla uzyskania pełnego obrazu należałoby porównać z tym co podaje u siebie Puzyrewski, ciekawe czy są jakieś różnice, zwłaszcza bardziej znaczące, a także z Przewalskim, którego przywoływałeś. Mam nadzieję, że ostrość zdjęć będzie wystarczająca.

Friedrich von Smitt, Geschichte des Polnischen Aufstandes und Krieges in den Jahren 1830 und 1831, cz. 1, Berlin 1848

Tabelle C. Gedrängte Ubersicht der Disposition zum Einmarsch in Königsreich am 5. Und 6. Februar (24. und 25. Januar) 1831
(Zu Band I. Seite 277)

[Tabela C. Krótki przegląd dyspozycji do inwazji na Królestwo 5 i 6 lutego (24 i 25 stycznia) 1831
(do tomu I, strona 277)]

[Raleen]

Dla pełnego obrazu wrzucę jeszcze skład armii rosyjskiej (wraz ze stanami), w chwili wkraczania do Królestwa Polskiego, według Smitta. Te dane pojawiły się już na początku i mnie także są dobrze znane, ale być może są tu jakieś szczegóły, które przy przytaczaniu tego wykazu są pomijane. W każdym razie, skoro mamy oryginały dwóch pozostałych tabel istotnych dla tej bitwy, sądzę, że i tutaj na potrzeby analiz warto mieć oryginał.

Friedrich von Smitt, Geschichte des Polnischen Aufstandes und Krieges in den Jahren 1830 und 1831, cz. 1, Berlin 1848

Tabelle B. Standliste der Kaiserlich Russischen Armee bei ihrem Einmarsch in das Königreich Polen am 6. Februar (25. Januar) 1831.
(Zu Band I. Seite 268)

[Tabela B. Lista obecnych do boju Cesarskiej Armii Rosyjskiej podczas jej wkraczania do Królestwa Polskiego 6 lutego (25 stycznia) 1831
(do tomu I, strona 268)]

[Raleen]

Przy okazji, może również się przyda do dyskusji, rozdział o bitwach pod Grochowem i Białołęką z książki Hermanna Kunza, z końca XIX wieku. Autor był niemieckim generałem (w książce podpisany jest jako Generał-Major). Co do zasady nie jest aż tak szczegółowy jak Smitt czy Puzyrewski i wiele rzeczy powtarza za tamtymi, ale wydaje mi się, że jakieś pojedyncze kwestie nadal można z tego wyłowić.

Hermann Kunz, Der Polnisch-Russische Krieg von 1831, Berlin 1890

[jacus1944]

Jako ciekawostkę podam, że aplikacja Google Translate "czyta" tę szwabachę i można spokojnie tłumaczyć

[Raleen]

Kto się pilnie uczył germańskiej mowy w szkole to da radę i bez translatora

Pozostając przy głównym temacie, jeśli chodzi o OdB Rosjan pod Grochowem, z mojego punktu widzenia największe problemy są z artylerią. Sam Smitt nie podaje nazw jednostek tylko najczęściej operuje liczbą dział, ewentualnie zaznacza czy bateria ciężka, lekka czy konna stała w danym miejscu. Nierozwiązywalną kwestią jest obecność artylerii 2 Dywizji Grenadierów pod Białołęką, co bardzo podnosiłoby ilość artylerii walczącego tam Korpusu Grenadierów Szachowskiego. Biorąc pod uwagę przebieg bitwy, wydaje się to mało przekonujące. Z innych rzeczy to np. Puzyrewski wspomina o rocie instrukcyjnej oddziału gwardii posiadającej 4 działa, która ostrzeliwała Olszynkę od południa, wchodząc w skład zgrupowania artylerii pod wodzą gen. Neidhardta. Najbardziej tajemniczo przedstawia się skład rezerw artylerii, zwłaszcza jeśli chcielibyśmy wskazać konkretne baterie wchodzące w ich skład, wraz z liczbą dział. Natomiast z jednostek nieartyleryjskich potencjalnie najwięcej wątpliwości może być wokół składu 1 DP. Tak, że z mojej strony to są główne wątpliwości.

[Przemo]

Przy okazji, może również się przyda do dyskusji, rozdział o bitwach pod Grochowem i Białołęką z książki Hermanna Kunza, z końca XIX wieku. Autor był niemieckim generałem (w książce podpisany jest jako Generał-Major). Co do zasady nie jest aż tak szczegółowy jak Smitt czy Puzyrewski i wiele rzeczy powtarza za tamtymi, ale wydaje mi się, że jakieś pojedyncze kwestie nadal można z tego wyłowić.

Dziękuję - przyda się, zwłaszcza do rozważań nad artylerią.

Wg Puzyrewskiego siły rosyjskie pod Grochowem liczyły – 67,5 bat., 93 szw. – 59,5 tys. (stan liczebny w sumie taki jak u Smitha), 196 dział.
Generalnie pytanie – czy opieramy się tylko na tabeli D?

Jak porównałem tabelę D ze swoimi obliczeniami co do składu, to wątpliwości budzi brak 2 batalionów - z pułków mińskiego i Kutuzowa.
W znanych mi opisach bitwy jest mowa o ataku najpierw 5 bat. z 24 DP, a potem 6 z 25 DP - jeśli miński pp był zredukowany do 1 batalionu - to wtedy atakowało w 2 ataku 5 batalionów, albo 6 był jakiś inny batalion z tej dywizji.
U Puzyrewskiego (str. 109) jest mowa o ataku 3 brygady 25 DP oraz mińskiego pułku piechoty (a nie batalionu – jednocześnie jak z litewskiego pp atakował batalion to jest to wskazane), a także o tym że do wzmocnienia tego ataku skierowano z 3 DP pułki Staroingermanladzki i Kutuzowa (str. 109). Także jak poczytać inne opisy bitwy, to autorzy wskazują na użycie w sumie 10 bat. 3 DP.
W tomie II Smitta w tabeli C jest mowa, iż pułk miński liczył 14 marca 938 ludzi - czyli przed Grochowem w czasie którego musiał ponieść straty - liczył co najmniej ponad 1000 ludzi - nie za dużo jak na 1 batalion? 20 lutego straty Rosjan wg opracowań polskich szacowano na ok. 1 600 ludzi, to ile z nich przypadło na miński pp, liczący pierwotnie 1690 bagnetów, że akurat tylko w jego przypadku w 6 korpusie nastąpiła redukcja do 1 batalionu.

Generalnie więc do informacji z tabeli D w odniesieniu do tych 2 batalionów mam wątpliwości i przyjąłbym, iż tu Puzyrewski się nie mylił i armia rosyjska miała w składzie 67 bat.

Istotniejszą kwestią jest liczebność armii rosyjskiej (na razie bez artylerii) – już Barzykowski zarzucił Smittowi zaniżenie liczebności sił rosyjskich.
Lewe skrzydło – 17 000 piechoty, 4 000 kawalerii
Centrum – wg Smitta 17 500 piechoty, 2 000 kawalerii
Rezerwy – wg Smitta 12 000 piechoty, 5 000 kawalerii
Pomijając już inne kwestie to te stany są podejrzanie zaokrąglone.

Liczebność oddziałów przyjęta przez Ciebie (przy przeliczeniu 1 PS na 75 piechoty albo 50 jazdy)
Lewe skrzydło – 17 025 piechoty, 4 000 kawalerii
Centrum – 17 475 piechoty, 2 000 kawalerii
Rezerwy – 12 975 piechoty, 5 050 kawalerii

Stan wyjściowy oddziałów (dane wg tabeli B) na 6 lutego (jak w składzie pod Grochowem wg tabeli D brał udział 1 bat to przyjmowałem ½ stanu z 6 lutego, jak z pk było pod Grochowem 4 szwadrony to 2/3 stanu itp.)
Lewe skrzydło – 21 142 piechoty (z uwzględnieniem obu bat. pułku Kutuzowa 21 969) , 4 599 kawalerii
Centrum – 24 353 piechoty (z uwzględnieniem obu bat. pułku mińskiego 25 198), 2 491 kawalerii
Rezerwy – 14 102 piechoty, 5 373 kawalerii

Jeśliby więc przyjąć dane Smitta to oznaczałoby to w okresie 6-24 luty straty oddziałów rosyjskich na poziomie:
Lewe skrzydło – 4 142/4969 piechoty (odpowiednio 19,59% i 23,50 % stanu wyjściowego), 599 kawalerii (13,03 % stanu wyjściowego)
Centrum – 6853/7698 piechoty (odpowiednio 28,14% i 31,61 % stanu wyjściowego), 491 kawalerii (19,71% % stanu wyjściowego)
Rezerwy – 2 102 piechoty (14,91 % stanu wyjściowego), 373 kawalerii (6,94 % stanu wyjściowego)

W sumie dawałoby to straty na poziomie 14 560/16232 żołnierzy. Wg polskich opracowań (Puzyrewski podaje analogiczne liczby) straty Rosjan pod Wawrem to 3 700 ludzi, pod Olszynką (20 lutego) 1600, pod Dobrem 750 ludzi, Stoczek 300 (te zapewne są trochę zaniżone) – w sumie wychodzi 6350. Niech w mniejszych potyczkach i pod Kałuszynem dojdzie następnych 600 to razem mamy jakieś 7000 strat bojowych. Wiem, że pogoda była niesprzyjająca i Rosjanie mieli kłopoty z zaopatrzeniem, ale za 19 dni kampanii straty marszowe na poziomie 7 500 – 9 000 wg mnie są znacznie zawyżone.
Widać to u Kunza (acz w mniejszym stopniu niż ja to widzę) – bo u niego I K to 18 000 piechoty, a odwody 13 000 piechoty.
Z tych 6 cyfr wątpliwości nie budzą tylko straty 6 pułków kawalerii z lewego skrzydła (uwzględniając skalę ich zaangażowania (Wawer i Stoczek) to nawet trochę mogą się wydawać za niskie), a największe wątpliwości budzi redukcja o 1/7 stanu 2 D. Gren. oraz pułków piechoty z Oddziału Wlk. Księcia (chyba też miałeś wątpliwości w tym zakresie, bo po przeliczeniu PS podniosłeś ich stan na ok. 13 000 – tak jak Kunz) – poza Kałuszynem nie kojarzę aby one w ogóle do Grochowa brały udział w walce.
Również choćby utrata przez 3 pułki ułanów z 6 D.Uł. ok. 20% stanu wyjściowego budzi wątpliwości – zwłaszcza porównując ich straty w stosunku do 6 pułków z lewego skrzydła (nie miały one przecież za sobą porażki na miarę Stoczka). Pułki Wołyński i Litewski walczyły pod Dobrem, ale trudno przypuszczać, aby z 750 strat rosyjskich większość przypadła na kawalerię.

Próbując rozdzielić straty na korpusy to:
- I K – 2 900 (w tym 200 jazdy) po Wawrem
- VI K – Dobre – 750 (w tym 150 jazdy), Wawer - 700 ludzi, pod Olszynką (20 lutego) 1600 – razem 3 050
- I brygada 2 D. Strz. Konnych – 300 Stoczek, 100 Wawer – razem 400
Przyjmując iż straty w pozostałych potyczkach to ok. 650, a marszowe sięgnęły ok. 4 500 ludzi i miały podobny poziom we wszystkich oddziałach, można je proporcjonalnie (w oparciu o stan wyjściowy) rozłożyć na wszystkie oddziały (z grubsza w proporcji 36% lewe skrzydło, 37% centrum i 27% rezerwa) – to poziom strat rosyjskich przed 25 lutego spada do ok. 11 500 z poziomu 14 560/16232 żołnierzy

W sumie podniósłbym stany oddziałów, zwłaszcza piechoty, mogę rozpisać dokładniej jak bym to widział – ale najpierw ustalmy, jakie jest twoje zdanie w odniesieniu do moich pomysłów dotyczących:
1) dodania 2 dodatkowych batalionów,
2) redukcji poziomu strat rosyjskich do ok. 11 500 ludzi (7 000 bojowe i 4 500 marszowe),
3) rozłożenia strat w bitwie pod Wawrem pomiędzy I K, VI K i psk.

Jeżeli natomiast pozostajesz przy obliczeniu sił na podstawie liczb podanych przez Smitta, to mogę się jeszcze spróbować odnieść do poziomu siły poszczególnych pułków.

[Raleen]

W sumie podniósłbym stany oddziałów, zwłaszcza piechoty, mogę rozpisać dokładniej jak bym to widział – ale najpierw ustalmy, jakie jest twoje zdanie w odniesieniu do moich pomysłów dotyczących:
1) dodania 2 dodatkowych batalionów,
2) redukcji poziomu strat rosyjskich do ok. 11 500 ludzi (7 000 bojowe i 4 500 marszowe),
3) rozłożenia strat w bitwie pod Wawrem pomiędzy I K, VI K i psk.

Jeżeli natomiast pozostajesz przy obliczeniu sił na podstawie liczb podanych przez Smitta, to mogę się jeszcze spróbować odnieść do poziomu siły poszczególnych pułków.

Brzmi to interesująco. Jestem skłonny wierzyć Smittowi co do samego składu armii i jej rozmieszczenia, natomiast co do stanów liczebnych dużo mniej, bo wiadomo, że zwłaszcza po bitwach fałszował straty, żeby były niższe. Stąd kwestia strat i Twoje obliczenia są tu dla mnie najbardziej frapujące, tym bardziej, że to jest globalny problem, w porównaniu do tych dwóch batalionów. Zresztą dodanie ich bądź niedodanie też jest z tym związane.

Ja bym się zastanowił jednak czy straty rosyjskie w bitwach poprzedzających Grochów nie były przynajmniej trochę wyższe, np. Swędrowski dla I bitwy pod Białołęką podaje, że straty wyniosły najprawdopodobniej 700-800, a nie 650 jak oficjalnie podają Rosjanie. Na tej samej zasadzie należałoby się przyjrzeć zwłaszcza Wawrowi. Póki co nie mam wyrobionego zdania, bo to wymaga przejrzenia uważnie literatury nie tylko do samej bitwy pod Grochowem. Oczywiście robiłem to już, ale muszę jeszcze raz to przewertować, od ręki Ci nie odpowiem w tej chwili. Skoro Smitt zaniżał straty po Grochowie (to wiadomo na pewno), to dlaczego miałby nie zaniżać np. po Wawrze? Być może to jest częściowe wyjaśnienie dlaczego statystyki mu się rozjeżdżają z wyjściowymi. Natomiast potem to mu pasowało do tezy, że bitwa pod Grochowem potoczyła się jak się potoczyła, to znaczy nie osiągnięto w jego mniemaniu zupełnego zwycięstwa, ponieważ armia rosyjska nie wykorzystała w pełni wszystkich sił i mógł też pokazać, że stosunek nie był wcale taki korzystny dla Rosjan. Chodziło o znalezienie jakichś, przynajmniej drobnych, usprawiedliwień.

Pewnie trochę mi z tym zejdzie, więc zostawiam do rozważenia czy chcesz czekać, czy w międzyczasie nie lepiej zastanowić się nad artylerią. Ty masz urlop, ja mam na dniach Galicyjskie Manewry Strategów w Muszynie, więc też przez pewien czas będę mocno zajęty.