Barin pisze:romanrozynski pisze:w wojnie 1792 r. w naszej piechocie broń gwintowaną miały kompanie strzeleckie, było ich jednak mało, 1 na 4 liniowe
Z tymi strzelcami było zupełnie inaczej. Mogę to opisać po powrocie z delegacji, czyli we wtorek (lub może w poniedziałek wieczorem).
Słowo się rzekło...
Przed Sejmem Wielkim wojsko Rzplitej nie miało etatowych jednostek piechoty lekkiej, czy też strzelców - ani w typie pruskich fizylierów (broń gładkolufowa), ani w typie pruskich strzelców/jegrów (broń gwintowana). Istniejące regimenty piesze były piechotą liniową.
Uchwalony 8 X 1789 r. "Etat wojska obojga narodów" przewidywał, że obie armie (tj. koronna i litewska) będą miały po jednym korpusie strzelców. Każdy z nich miał się składać z niewielkiego sztabu (40 ludzi, w tym: pułkownik, podpułkownik, 2 majorów, 4 sztabsfurierów) i 4 batalionów po 4 kompanie (147 ludzi, w tym: kapitan lub sztabskapitan, porucznik, podporucznik, chorąży, feldfebel, sierżant, furier, 6 kaprali; ponadto chyba też 2 trębaczy - ale tego nie jestem pewien). Razem więc 2 sztaby i 8 baonów. Strzelcy mieli być uzbrojeni w broń gwintowana produkowaną w Kozienicach lub importowaną z Prus.
Dla porównania armia koronna wg tego etatu miała mieć regiment gwardii i 17 regimentów pieszych (po 3 baony), a armia litewska - regiment gwardii i 8 regimentów pieszych (po 3 baony) - kompanie piesze po 176 ludzi; liczebności chorągwi gwardyjskich oraz ilości baonów (3? 4?) nie znam.
Etat ten nie został wypełniony, m. in. nie powstały korpusy strzelców. Wprowadzony 22 I 1790 r. etat tymczasowy w ogóle nie przewidywał tego typu oddziałów, a regimenty piesze zostały w nim zredukowane do 2 (w Koronie) lub 1-2 baonów (na Litwie).
22 lub 24 VII 1790 r. (spotkałem obie daty w literaturze) sejm zalecił, aby do każdej kompanii piechoty dodano podoficera i 15 strzelców, co zwiększało liczebność 2-batalionowego regimentu koronnego o 128 ludzi. Ale nie była to kompania, lecz tylko dodatkowe kapralstwa w każdej kompanii pieszej (sic !!). Zarządzenie wykonawcze wraz z instrukcją szkoleniową (bardzo ciekawą) ukazało się dopiero 20 IV 1791 r. Do wybuchu wojny z Rosją tylko niektóre regimenty koronne dostosowały się do nowej organizacji; nie wiem jak było z wojskiem litewskim.
Istotna zmiana zaszła wiosną 1792 r., kiedy przystąpiono do formowania 3 batalionów piechoty lekkiej: Süssmilcha, Rottenburga, Trębickiego. Z kolejnego takiego batalionu, którym miał dowodzić Nidermayer, ostatecznie zrezygnowano. Poszukuję dokładniejszych danych o tych batalionach, a zwłaszcza daty decyzji o ich formowaniu. Szczególnie istotne jest dla mnie, czy owa decyzja zapadła przed czy po opublikowaniu nowego etatu stutysięcznego z 22 V 1792 r. Dokument ten przewidywał istnienie trzech baonów strzelców stanu stałego oraz mobilizowanie 10 batalionów piechoty lekkiej na wypadek wojny. Interesujące jest, jak powstanie wymienionych batalionów miało się do najnowszego etatu. Były oznaką gorączki poprzedzającej nadchodzącą wojnę, czy realizacją planu rozbudowy armii?
Ponadto już w czasie wojny z Rosją przystąpiono do formowania w Warszawie korpusu strzelców. Zaciągano do niego (jeśli dobrze pamiętam) leśników z dóbr królewskich na Litwie, w lipcu 1792 r. liczył ok. 250 ludzi.
Jako ciekawostkę podam, że wspomniany wyżej Rottenburg (tez znany w literaturze jako Rotemburg) służył później w armii brytyjskiej, był związany z 5th/60th regiment on Foot, pisał podręczniki dla strzelców i lekkiej piechoty, co przydało się, gdy owe formacje rozwinął Sir John Moore.