Armia siedmiogrodzka w XVII wieku

Od upadku Konstantynopola do wybuchu rewolucji francuskiej (1789).
Awatar użytkownika
kadrinazi
Tat-Aluf
Posty: 3578
Rejestracja: wtorek, 9 maja 2006, 12:09
Lokalizacja: Karak Edinburgh
Been thanked: 1 time
Kontakt:

Armia siedmiogrodzka w XVII wieku

Post autor: kadrinazi »

Szukam informacji o armii Siedmiogrodu, zwłaszcza w czasie Wojny Trzydziestoletniej i Potopu. Mam troche wiadomości z 'Białej Góry 1620' Witolda Biernackiego, ale jeżeli ktoś miałby coś więcej (uzbrojenie, typy oddziałów) to byłbym bardzo wdzięczny.
Kontakt tylko na maila
Awatar użytkownika
Witold Janik
Namiestnik
Posty: 332
Rejestracja: środa, 27 grudnia 2006, 17:21
Lokalizacja: Raszyn 1809
Has thanked: 297 times
Been thanked: 12 times
Kontakt:

Post autor: Witold Janik »

100 Siedmiogrodzian z chorągwi Bornemisy walczyło po jedynie słusznej stronie pod Byczyną.
Też próbowałem czegoś się o nich dowiedzieć, ale nie znalazłem praktycznie żadnych istotnych informacji w necie. Będę za to wdzięczny, jeśli Ty podasz to co jest w "Białej Górze".
Pozdrawiam!
Awatar użytkownika
kadrinazi
Tat-Aluf
Posty: 3578
Rejestracja: wtorek, 9 maja 2006, 12:09
Lokalizacja: Karak Edinburgh
Been thanked: 1 time
Kontakt:

Post autor: kadrinazi »

Ok, oto co mam:
- jazda przyboczna księcia, coś zbliżonego do naszej husarii - lekkie zbroje, szable, koncerze, nadziaki, kopie (4 metrowe), broń palna,
- lekka husaria - w typie naszych pancernych, ale raczej bez pancerzy,
- różne rodzaje piechoty;
a) Sabaci (podstawowa? piechota),
b) piechota słowacka,
c) Szeklerzy,
d) Hajducy, porównani przez autora do Kozaków, mogą walczyć konno.
Jeżeli potrzebujesz to mogę wrzucić później opisy strojów, bo o tym też jest nieco.
Kontakt tylko na maila
Awatar użytkownika
Witold Janik
Namiestnik
Posty: 332
Rejestracja: środa, 27 grudnia 2006, 17:21
Lokalizacja: Raszyn 1809
Has thanked: 297 times
Been thanked: 12 times
Kontakt:

Post autor: Witold Janik »

kadrinazi pisze:... lekka husaria - w typie naszych pancernych, ale raczej bez pancerzy
:shock: :shock: :shock:
Husaria, ale lekka, jak pancerni bez pancerzy.... :roll: ... :lol:

Czyli, jednym słowem podsumowując - jak... jazda typu kozackiego, tak? :)
Awatar użytkownika
kadrinazi
Tat-Aluf
Posty: 3578
Rejestracja: wtorek, 9 maja 2006, 12:09
Lokalizacja: Karak Edinburgh
Been thanked: 1 time
Kontakt:

Post autor: kadrinazi »

No tak, jakoś nie lubię określenia jazda typu kozackiego i dlatego zawsze piszę pancerni :lol: Poza tym tak jest w oryginale.
Tyle tylko że to w większości niekarne pospolite ruszenie, słabej jakości.
Kontakt tylko na maila
Przemo
Sergent
Posty: 105
Rejestracja: sobota, 22 lipca 2006, 20:24
Lokalizacja: Kraków
Been thanked: 1 time

Post autor: Przemo »

Trochę informacji o armii siedmiogrodzkiej jest HB-eku „Przemyśl 1656-1657”
Armia Rakoczego liczyła:
Wg P.Gordona – 12 000–15 000 jazdy węgierskiej, 5 000 piechoty mołdawskiej, 5 000 innego wojska, 2 000 przy działach i taborze, 800 gwardii (jazda przypominająca polską husarię) + kilka tysięcy piechoty pozostawianych w Krakowie
Wg H.Sternbacha (wysłannika szwedzkiego na dworze Rakoczego) było to 18 000 jazdy, 5 000 piechoty i 6 000 Wołochów.
Wg Kochowskiego – 20 000 Węgrów, 10 000 Mołdawian, Wołochów i rozbójników nadniestrzańskich
Przy armii prowadzono ok. 60 – 80 dział przeważnie lekkich.

Jazda węgierska to pospolite ruszenie szlachty – 4000, z pocztami 12 000 – 15 000, ekwipunek był zróżnicowany, przeważało broń biała i drzewcowa.
Jazda wołoska to kilkadziesiąt chorągwi lekkiej jazdy, uzbrojonych w szable i łuki, czasem w pistolety i rusznice.
Trzon armii to zaciężne regimenty piesze złożone z Węgrów, Niemców, Sasów siedmiogrodzkich, Kozaków i tzw. Semenów. Regimenty podzielone były na roty po 100 żołnierzy, były dobrze wyszkolone i zaopatrzone w broń palną.
Awatar użytkownika
kadrinazi
Tat-Aluf
Posty: 3578
Rejestracja: wtorek, 9 maja 2006, 12:09
Lokalizacja: Karak Edinburgh
Been thanked: 1 time
Kontakt:

Post autor: kadrinazi »

Dzięki Przemo!
A nie masz czegoś więcej o uzbrojeniu piechoty? Chodzi mi głównie o to, jaką mieli broń palną (muszkiety?)
Kontakt tylko na maila
Przemo
Sergent
Posty: 105
Rejestracja: sobota, 22 lipca 2006, 20:24
Lokalizacja: Kraków
Been thanked: 1 time

Post autor: Przemo »

kadrinazi pisze: A nie masz czegoś więcej o uzbrojeniu piechoty? Chodzi mi głównie o to, jaką mieli broń palną (muszkiety?)
Niestety autor nie określa rodzaju brani palnej w która były uzbrojone zaciężne regimenty piesze - dodam tylko, że w wyprawie brały udział 3 regimenty: Mikołaja Szebesi, Konrada Mansfeldta i Andrzeja Gaudi.
Awatar użytkownika
sowabud
Lieutenant
Posty: 574
Rejestracja: wtorek, 10 listopada 2009, 18:50
Lokalizacja: Budapeszt-Warszawa na zmianę
Been thanked: 1 time

Post autor: sowabud »

Postaram się w bliskiej przyszłości - dla mnie to gdzieś do połowy grudnia - podać informacje o armiach siedmiogrodzkich XVII wieku. Jako że znam węgierski i posiadam stosowną literaturę. Tylko czasu nie mam.

pozdrawiam

sowabud
Awatar użytkownika
kadrinazi
Tat-Aluf
Posty: 3578
Rejestracja: wtorek, 9 maja 2006, 12:09
Lokalizacja: Karak Edinburgh
Been thanked: 1 time
Kontakt:

Re: Armia siedmiogrodzka w XVII wieku

Post autor: kadrinazi »

Pozwolę sobie polecić się Twojej pamięci w tym temacie. Może znajdziesz nieco czasu na skreślenie kilka słów o armii siedmiogrodzkiej, zwłaszcza interesuje mnie okres Wojny Trzydziestoletniej i Potopu, ale każda informacja dotycząca XVII wieku byłaby cenna :)
Kontakt tylko na maila
Awatar użytkownika
sowabud
Lieutenant
Posty: 574
Rejestracja: wtorek, 10 listopada 2009, 18:50
Lokalizacja: Budapeszt-Warszawa na zmianę
Been thanked: 1 time

Re: Armia siedmiogrodzka w XVII wieku

Post autor: sowabud »

Człowiek się zdrzemnie na chwilę a tu już dwa lata minęły. :shock: Ale może do połowy grudnia się wyrobię. ;) Sprawa wcale nie jest taka prosta. System wojskowy Siedmiogrodu był niestety tak samo skomplikowany jak i jego sytuacja geopolityczna.

A. Tradycyjne oddziały wojskowe

1. Wojska komitackie
Podstawową jednostka administracyjną Węgier od czas założenia państwa po dzień dzisiejszy (!) jest województwo grodowe (komitat). Każdy komitat wnosił do armii księstwa określony kontyngent wojskowy. Składał się on z trzech części:
• pospolitego ruszenia szlachty komitackiej (generalis insurectio) – nemesi felkelés
• oddziałów „dymowych” (po węgiersku raczej „zagrodowych lub bramowych” wystawianych zależnie od posiadanego majątku, zarówno szlacheckiego jak i kościelnego - portális katonaság
• powszechnego pospolitego ruszenia – népfelkelés

2. Banderie magnackie
W XVI wieku podstawą wojskowości węgierskiej (ale nie siedmiogrodzkiej) były wojska prywatne magnatów. Walczyły pod chorągwią właściciela i stąd ich nazwa (banderia). Po klęsce pod Mohaczem ta forma wojskowości pozostawała w tzw. Węgrzech królewskich i Siedmiogrodzie. Ponieważ w księstwie nie było wielkich magnatów, ta forma nie była wiodącą, jednakże istniała.

3. Szeklerzy (Székelyek)
Po dziś dzień nie wiadomo skąd się wzięli, wiadomo jedynie że w XIII wieku osiedlono ten nie węgierski lud koczowniczy w łuku Karpat. Szybko zwęgrzyli się i żyją tam po dzień dzisiejszy (wśród moich węgierskich przyjaciół większość to właśnie Szeklerzy). Stworzyli własny system administracyjno-wojskowy, który służył głównie obronie granicy (ale nie tylko).

4. Oddziały majątków zamkowych (Liber baronatus) – niektóre terytoria siedmiogrodzkie miały specyficzny system administracyjny i cieszyły się przywilejami. Należały do nich w XVII wieku: majątek Fogaros zasiedlany przez bojarów wołoskich oraz majątek zamku Kővár.

5. Wojska miast hajduckich – miasta nizinne cieszące sie przywilejami na wzór niektórych miast węgierskich. Ich siłę zbrojną tworzyli hajducy (hajdúk) – tacy węgierscy kowboje, protoplaści naszej piechoty polsko-węgierskiej.

6. Siły zbrojne Sasów siedmiogrodzkich – Sasi zasiedlali Siedmiogród od XII wieku i cieszyli się licznymi przywilejami

7. Oddziały miast podatkowych – niektóre miasta siedmiogrodzkie, na wzór miast i osiedli saskich, górniczych i hajduckich płaciły specjalny podatek, z którego oplacano jednostki wojskowe


B. Wojska zaciężne

1. Wojska nadworne księcia:
a. jazdy nadworna
b. piechota nadworna
c. zieloni strzelcy Jerzego I. Rakoczego

2. Wojska strażnicze (presidiarius)

3. Czasowe wojska zaciężne

4. Zagraniczne wojska zaciężne
a. Włosi
b. Polacy
c. Szkoci
d. Niemcy
e. ludy Bałkanów

C. Artyleria

D. Służby obozowe i techniczne

E. Załogi zamków granicznych

Fajna armia - nie :o . Kolorowa i etniczna, tylko do walki jakby się nie nadaje. W kolejnych odsłonach postaram się opisać bardziej szczególowo poszczególne formacje wraz z ich uzbrojeniem i tym co wiem o liczebności.

Czołem waszmościom

sowabud
Awatar użytkownika
kadrinazi
Tat-Aluf
Posty: 3578
Rejestracja: wtorek, 9 maja 2006, 12:09
Lokalizacja: Karak Edinburgh
Been thanked: 1 time
Kontakt:

Re: Armia siedmiogrodzka w XVII wieku

Post autor: kadrinazi »

Super, bardzom Ci wdzięczny i z niecierpliwością czekam na kolejne odsłony.
Kontakt tylko na maila
Awatar użytkownika
sowabud
Lieutenant
Posty: 574
Rejestracja: wtorek, 10 listopada 2009, 18:50
Lokalizacja: Budapeszt-Warszawa na zmianę
Been thanked: 1 time

Re: Armia siedmiogrodzka w XVII wieku

Post autor: sowabud »

1. Wojska komitackie
a. Pospolite ruszenie szlachty komitackiej
Wielkość tej formacji można określić w miarę dokładnie na rok 1642, kiedy to na tron książęcy wybrano Jerzego II. Rakoczego. Wówczas to z 7 komitatów siedmiogrodzkich (stąd i Siedmiogród) przysięgę złożyło 2148 szlachciców, a z komitatów tzw. Partium (pięć komitatów węgierskich – na zachodzie księstwa – podlegających władzy księcia siedmiogrodzkiego – dalszych 5140 szlachty. Liczby te mogą być jednak mylące, bowiem zawierają znaczną liczbę szlachty zagrodowej, ubogiej oraz nowo nobilitowanych głównie hajduków z miast polnych Wielkiej Niziny. Praktyka pokazywała, że z biedniejszych komitatów z trudem dawało się uzbierać po 200-300 konnych.
Sejm siedmiogrodzki określił także jak wojska szlachty komitackiej mają stawać do boju. Od połowy XVI wieku szlachta nie nosiła już pancerzy płytowych, zastępując je kolczugą. Służbę pełniło się konno, w szyszaku, z szablą, kopią i tarczą. Ze zmian z XVII wieku wypadła jedynie ta ostatnia. Prawa umożliwiały też najbiedniejszym stawienie się bez kolczugi.
Ta forma służby przetrwała aż do 1658 roku, kiedy to Jerzy II Rakoczy umożliwił wysłanie za szlachcica opłaconego przez niego zastępcy – żołnierza zaciężnego.
b. Wojska „bramowe” (dymowe)
Obowiązek służby wojskowej wynikał nie tylko z urodzenia (patrz wyżej) ale także z posiadanego majątku. Na Węgrzech od XIV wieku jednostkę podatkową była tzw. brama (porta). W komitatach siedmiogrodzkich właściciel był zobowiązany wystawić żołnierza wyposażonego jak on sam z 16 (w szczególnym niebezpieczeństwie z 10), a w komitatach Partium odpowiednia z 20 (lub 5) posiadanych poddanych. Od 1578 roku obowiązek ten funkcjonował od 20 poddanych, za to trzeba było wystawić jednego konnego i jednego pieszego. Szlachcic opłacał 3 miesięczny żołd, kolejne miesiące opłacać miał książę (skarb księstwa). Po wojnie piętnastoletniej w 1609 roku kraj tak zbiedniał, że sejm wprowadził przepis, że 10 poddanych tworzyło jedną „Bramę”. Bethlen nakazał wystawianie jednego konnego za każdą nową co drugą portę. W ten sposób koszty armii ponosili najszybciej się rozwijający gospodarczo. W 1653 roku jednego konnego wystawiało się za każde trzy porty.
W połowie XVII wieku system ten pozwalał na wystawienie około 2000 jazdy i tyleż samo piechoty.
c. Pospolite ruszenie
Maksymalnie można było powołać pod broń do 40.000 ludzi. W czasie wojny XV letniej funkcjonowały stałe oddziały chłopskiej milicji, do której wcielano co dziesiątego lub co dwudziestego chłopa, co dawało 4.000-2.000 pieszych.
Wielkości te w wieku XVII malały – część terytorium Partium zajęli Turcy, a kraj biedniał. Szlachta niechętnie też patrzyła na "podbieranie" poddanych.
Wszystkie trzy rodzaje wojska ostatni raz w prawdziwych walkach brały udział w wojnie XV letniej. Później służyły jako rezerwa w latach ciągnących się wojen. Wyszkolenie było słabe, takież i wyposażenie. Paweł Bornemissza, dowódca Jerzego I. Rakoczego powiedział w 1644 roku: „Nie dam 10 dobrych jeźdźców za całe wojsko komitatu Hunyad”.

Uzbrojenie i barwa
Na tle innych krajów europejskich wojska siedmiogrodzkie były wyjątkowe pod względem barwy. Od wieków przyjęło się bowiem, iż pewne nacje zawsze ubierały się na wojnę w tych samych kolorach. Sasi nosili ubrania czarne, Szeklerzy – czerwone. Zaciężna piechota nadworna nosiła się na niebiesko, zaciężni Niemcy na czerwono.
Najbogatsi jeźdźcy nosili kirysy, zarówno osłaniające piersi jak i plecy. Pancerz uzupełniała kolczuga, zakładana pod kirys. Często starczała sama kolczuga, noszona pod ubraniem. Ochronę uzupełniał szyszak turecki (podobny do naszego husarskiego) z charakterystycznym czubkiem i nakarczkiem. Charakterystyczna węgierska tarcza, z wydłużonym jednym końcem powoli odchodziła w zapomnienie, ale jeszcze w czasie wojny XV-letniej była dość często w użyciu.
Kopia była w powszechnym użyciu. Mała 3,5-4 metry długości. Łuki używały głównie lekkie oddziały pochodzenia wołoskiego i mołdawskiego, ale nieobce były łuki także u Szeklerów. Łuk noszono przytroczony do pasa po lewej stronie, po prawej lub na plecach – kołczan ze strzałami. Bronią jazdy były też pistolety. Broń strzelecką długą używały tylko niektóre formacje jazdy. Posiadały początkowo arkebuzy, później od połowy wieku karabiny długości 80-100 centymetrów.
Używana broń biała to zawsze szabla, rzadziej koncerz, pałasz lub czekan.
Piechota w XVI wieku używała łuków i włóczni, krótszych od zachodnich pik. Wynikało to raczej z niedostatku środków finansowych aniżeli z taktycznego zastosowania piechoty. Na dziesiątkę takiej piechoty przypadało ośmiu włóczników, i po jednym łuczniku i strzelcu.
Siedmiogrodzka piechota używała głównie krótkich strzelb (wydaje się że arkebuzów), lub krótszych muszkietów (także z zamkami kołowymi), które strzelały na krótszym zasięgu, ale były poręczniejsze w użyciu. W większości były to jednak strzelby lontowe. Długie muszkiety były używane tylko przez niektóre jednostki.

Teraz ciekawostka: ceny.
Konny zaciężny otrzymywał miesięcznie 4 forinty żołdu. Szyszak kosztował 2-3 forinty, kolczuga z osłoną głowy i rękawicami – 12 forintów, kirys – 6-9 forintów, karwasze – 2 forinty, szabla 1,5-2 forinty, kopia 0,3 forinta, koncerz – 2 forinty, pistolet 4,5-6 forintów, arkebuz 7-8 forintów.

Mam nadzieję Kardinazi, że warto było poczekać.
serdecznie pozdrawiam

cdn
Awatar użytkownika
kadrinazi
Tat-Aluf
Posty: 3578
Rejestracja: wtorek, 9 maja 2006, 12:09
Lokalizacja: Karak Edinburgh
Been thanked: 1 time
Kontakt:

Re: Armia siedmiogrodzka w XVII wieku

Post autor: kadrinazi »

Przepiękna sprawa, jestem Ci ogromnie wdzięczny. Oczywiście że warto było czekać :)
Kontakt tylko na maila
Awatar użytkownika
sowabud
Lieutenant
Posty: 574
Rejestracja: wtorek, 10 listopada 2009, 18:50
Lokalizacja: Budapeszt-Warszawa na zmianę
Been thanked: 1 time

Re: Armia siedmiogrodzka w XVII wieku

Post autor: sowabud »

cd

2. Banderie
Jak pisałem wcześniej, w Siedmiogrodzie wojska banderyjne – prywatne chorągwie magnackie - nie odgrywały znaczącej roli w systemie obrony kraju, w przeciwieństwie do Węgier królewskich. Tym nie mniej Bethlen Gabor nakazał w 1614 roku aby właściciele kamiennych zamków (co było równoznaczne z silną pozycją majątkową) na wojnę ruszali wraz z własnymi ludźmi pod jednym znakiem (chorągwią). Oddziały te jednak nie tworzyły wyższych związków taktycznych, a były włączane do wojsk szlacheckich danego komitatu tak jak np 300 jeźdźców Bethlena Istvana (Stefana) w 1644 roku, którzy walczyli w ramach wojsk komitatu Szatmar.
3. będzie potem
4. Oddziały wojsk majątków zamkowych (liber baronatus)
Właściciel majątku Fogaras został zobowiązany przez Stefana Batorego, aby zawsze wystawiał 200 konnych i 200 pieszych. Później jednak majątek ten przejmowali książęta siedmiogrodcy, toteż osobna banderia zniknęła. Tym nie mniej rejon ten nadal wystawiał osobne oddziały. Majątek ten z dawien dawna (od XIII wieku) zasiedlali bojarzy wołoscy, którzy „wcisnęli” się pomiędzy Szeklerów a Pieczyngów i tworzyli własne oddziały obrony granicy. W 1652 roku w 46 wsiach majątku mieszkało 270 bojarów.
Drugim osobnym majątkiem był zamek Kővár. Rejon ten także był osobną jednostką administracyjną, w jego 34 wsiach (1669 rok) zamieszkiwało 273 tzw. wolnych – pochodzenia rumuńskiego i węgierskiego. Jednostka ta wyształciła bardzo dobrych tzw. zielonych strzelców.
Mimo małej liczby, były to jednostki można powiedzieć wyróżniające się, choć rzadko opuszczające swoje terytoria.
Służyli w zielonych kurtkach do kolan, zielonych obcisłych spodniach, przepasani w tali szeroką czerwoną szarfą. Na głowach – podbite futrem zielone czapy. Broń to długi muszkiet (koniec lufy sięgał do ramienia).

cdn

pozdrawiam
sowabud
ODPOWIEDZ

Wróć do „Historia XVI-XVIII wieku”