Systemy artyleryjskie i ich reformy w XVIII w. - porównania

Od upadku Konstantynopola do wybuchu rewolucji francuskiej (1789).
Awatar użytkownika
Raleen
Colonel Général
Posty: 43348
Rejestracja: czwartek, 22 grudnia 2005, 14:40
Lokalizacja: Warszawa
Has thanked: 3922 times
Been thanked: 2491 times
Kontakt:

Systemy artyleryjskie i ich reformy w XVIII w. - porównania

Post autor: Raleen »

Systemy artyleryjskie i ich reformy w XVIII wieku – porównania

Poniżej podstawowe informacje dotyczące systemów artyleryjskich najważniejszych państw europejskich w XVIII w. i w początkach XIX wieku. Skupiłem się na różnicach wagomiarów i kwestiach technicznych, pominąłem zaś w większości zmiany organizacyjne w strukturach jednostek.

FRANCJA
Francja na przełomie I i II połowy XVIII wieku – system Valliere’a, wprowadzony w 1732 r.
Rodzaje dział: armaty 4, 8, 12, 16 i 24 funtowe, moździerze 8 i 12 funtowe, pertyjery 15 funtowe
:arrow: Działa ciężkie, powolne, ale solidne.
:arrow: Brak granatników w systemie.
:arrow: Brak przyrządów celowniczych na działach, te które występowały wcześniej, zostały usunięte i uznane za zbędne.
:arrow: Valliere uważał także za niesłuszne łączenie kul z ładunkiem w jednolity nabój.

Artyleria według tego systemu przystosowana była dobrze do walk oblężniczych i obrony twierdz, natomiast bardzo słabo do bitew polowych.

Francja w II połowie XVIII wieku – system Gribeauvala – zaproponowany w 1765 r., wprowadzony w 1774 r. Przewidywał podział artylerii na:
1) oblężniczą,
2) forteczną,
3) polową,
4) pułkową.
Do artylerii polowej zaliczano armaty 4, 8 i 12 funtowe oraz granatniki 6 calowe. Do artylerii oblężniczej armaty 16 i 24 funtowe oraz granatniki 8 calowe. Ponadto Francuzi używali moździerzy 8, 10 i 12 funtowych. Gribeauval nie zmienił w ogóle kalibrów dział, zmniejszył natomiast ich ciężar, przez co stały się bardziej mobilne. Inne zmiany:
:arrow: Wzmocnienie łóż elementami żelaznymi.
:arrow: Ponowne wprowadzenie przyrządów celowniczych, w tym muszek na lufach dział.
:arrow: Wprowadzono przedłużnice.
:arrow: Do nadawania lufie kąta podniesienia wprowadzono mechanizm śrubowy zamiast dotychczas stosowanego klinowego.

Późniejsze reformy czasów rewolucji wiążą się głównie z nazwiskiem Augusta Lespinasse.
:arrow: W 1792 r. wprowadzono artylerię konną.
:arrow: Mniej więcej w tym samym czasie zlikwidowano artylerię pułkową, wykorzystywane przez nią działa przekazując artylerii polowej.
:arrow: W 1797 r. zasada amalgamatu w artylerii – mieszane dywizjony składające się z 3 sekcji (plutonów), w każdym po 1 dziale lekkim, 1 dziale ciężkim i 1 granatniku.
:arrow: W 1800 r. wprowadzono bataliony taborowe – trenu.

System Roku XI – epoka cesarza Napoleona. System doprowadził przede wszystkim (przynajmniej w teorii) do zmiany wagomiarów dział, zlikwidowano armaty 8 i 16 funtowe oraz granatniki 6 funtowe. Wprowadzono armaty 6 funtowe oraz granatniki 24 funtowe. Ponadto:
:arrow: Wprowadzono osie żelazne do wszystkich dział i jaszczy.
:arrow: W przodkach zastosowano urządzenie pozwalające na skręcanie w miejscu.

PRUSY
Na początku XVIII wieku stosowano jeszcze dawne nazewnictwo dział, dzieląc je na kartauny, szlangi, granatniki i moździerze.

Reformy Holzmana za Fryderyka II.
Artylerię podzielono na oblężniczą, forteczną, polową (pieszą i konną) oraz pułkową. Podstawowym działem była armata 12 funtowa, występująca w trzech wersjach: ciężkiej, średniej i lekkiej. Wersja ciężka zaliczana była do artylerii oblężniczej i fortecznej. Ponadto używano dział 6 funtowych, znowu w dwóch wersjach: ciężkiej i lekkiej, oraz armat 3 funtowych. Wyposażenie artyleryjskie uzupełniały granatniki 7 i 10 funtowe, zwane haubicami. Te cięższe stanowiły artylerię forteczną i oblężniczą.

Dalsze reformy przeprowadził Scharnhorst:
:arrow: Zrezygnowano z ciężkich i lekkich dział 12 funtowych, zostały średnie 12-funtówki oraz 6 i 3 funtówki i granatniki 7 funtowe. Wycofano stosowane wcześniej haubice 10 i 25 funtowe.
:arrow: Nowością było wprowadzenie przodków ze skrzyniami na 50 pocisków i 50 ładunków.
:arrow: Prusacy jako pierwsi w Europie wprowadzili artylerię konną.

AUSTRIA
W 1765 r. główny inspektor artylerii, ks. Lichtenstein przeprowadził szereg badań porównawczych systemów artyleryjskich różnych krajów i na tej podstawie ustalił najbardziej przydatne typy dział:
:arrow: w artylerii polowej 3 ft, 6 ft, 12 ft, oraz haubice 7 i 10 ft.
:arrow: w artylerii oblężniczej 12 i 24 ft.
:arrow: w artylerii fortecznej 6, 12 i 28 ft.
:arrow: w artylerii morskiej 6, 10, 60 i 100 ft.
Zastosowanie miał przedstawiony wyżej podział na artylerię polową, oblężniczą, forteczną i morską.

W oparciu o doświadczenia pruskie wprowadzono w Austrii artylerię konną, nazywając ją początkowo „artylerią kawaleryjską”. Jej uzbrojenie stanowiły armaty 6 funtowe i haubice 7 funtowe. Do przewozu kanonierów służyły wozy z ławeczkami, zwane „wursty”. Jeden wurst przewoził 4 ludzi, zatem na baterię potrzebne były 2 takie wozy. Obok ludzi wursty przewoziły też amunicję. Jeszcze w XVIII wieku Austriacy postanowili jednak z nich zrezygnować, jako że bardzo utrudniały manewrowanie baterią.

ANGLIA
Podział artylerii na oblężniczą, forteczną, nadmorską i polową. W 1756 r. do artylerii polowej zaliczano armaty 3, 6 i 12 funtowe oraz granatniki 9 funtowe, zamienione następnie na 7 funtowe. Wtedy też powstała tendencja do łączenia artylerii w większe oddziały, zwane później batalionami, składające się z brygad, posiadających po 3 armaty 24, 12, 6 i 3 funtowe oraz dwóch brygad haubic. Z wymienionych dział zorganizowano w 1757 r. dwa bataliony. Ilość wspomnianych batalionów systematycznie się zwiększała, by w 1799 r. osiągnąć liczbę 6 batalionów.

W 1792 r. powstały pierwsze oddziały artylerii konnej, w 1793 r. przemianowane na „Królewską Artylerię Konną”. W 1800 r. armaty 12 ft w artylerii konnej, występujące do tej pory w liczbie dwóch na baterię, zostały zastąpione 9 funtowymi, zaś dwunastki skierowano do artylerii pieszej.

Działa angielskie bodaj najwcześniej w Europie zaczęto wyposażać w mechanizm śrubowy.
Specyficznym dla Anglii rodzajem dział były karonady – krótkie działa, podobne do średniowiecznych bombard. Posiadały one duży kaliber, ale były niecelne na dłuższych dystansach. Karonady występowały wówczas w następujących wagomiarach: 68, 42, 32, 24, 12, 9, 6, 4 i 3 funty. Używano ich w artylerii nadbrzeżnej, morskiej, a później także w oblężniczej.

1803 – Henry Shrapnel i jego szrapnele. Początkowo stosowane były tylko do haubic, później do wszystkich dział. Nie wyparły jednak kartaczy, które nadal stosowano równolegle do szrapneli.
1806 – William Congreve i race kongrewskie. W 1814 r. utworzono pierwszą kompanię rakietników konnych, wcześniej powstała kompania rakietników pieszych. Do końca wojen napoleońskich armia brytyjska sformowała więc 2 kompanie wykorzystujące tą broń.

ROSJA
Za czasów Piotra I podział artylerii na wielką (oblężnicza i garnizonowa, czyli forteczna), polową, pułkową i morską.

1758 r. – Hrabia Szuwałow przedstawia cesarzowej Elżbiecie projekt jednorogów. Wkrótce pojawiają się w artylerii rosyjskiej jednorogi 1/2 i 1/4 pudowe.

Artyleria polowa wykorzystuje działa 12, 8, 6 i 3 funtowe.

Bardzo wcześnie miało miejsce współdziałanie artylerii z kawalerią, jednak na niewielką skalę – do poszczególnych pułków jazdy przydzielano czasami podczas wojny siedmioletniej po plutonie armat. Dopiero w 1794 r. pojawia się pierwsza kompania artylerii konnej. W 1802 r. car Aleksander I powołał komisję do opracowania nowego systemu artyleryjskiego, zwanego później systemem Arkczejewa lub systemem roku 1805.

Artyleria polowa podzielona została w tym systemie na pozycyjną i lekką.

Kompania pozycyjna artylerii pieszej wg nowego systemu:
- 4 armaty 12 funtowe średnie
- 4 armaty 12 funtowe lekkie
- 4 jednorogi 1/2 pudowe

Kompania pozycyjna artylerii konnej wg nowego systemu:
- 8 armat 6 funtowych
- 4 jednorogi 1/4 pudowe

Inne zmiany, które przyniósł ze sobą nowy system:
:arrow: Wprowadzenie śrubowego mechanizmu podniesień.
:arrow: Wprowadzenie ulepszonych celowników.


Powyższy wykaz to jedynie najbardziej podstawowe informacje i to podane w wielkim skrócie, traktuję je bardziej jako wstęp do dyskusji.
Panie, weźcie kości w rękę i wyobraźcie sobie, że gracie z królem Kastylii, i rzucając je na stół zdajecie wszystko na los bitwy. Jeśli dopisze wam szczęście, zrobicie najlepszy rzut, jaki kiedykolwiek uczynił król na ziemi; a jeśli rzut wam się nie powiedzie, inaczej nie odejdziecie z gry, jak z honorem.

Gil de Osem do króla Portugalii Jana I Dobrego przed bitwą pod Aljubarrotą (14.VIII.1385)
ODPOWIEDZ

Wróć do „Historia XVI-XVIII wieku”